( 861 ) ભૈરવી ભજનાવલિ- ભૈરવી રાગ પર આધારિત ક્લાસિકલ ફિલ્મી ભજનો

રાગ ભૈરવી.
આજે શ્રી વિનોદભાઈ એ મને આનંદમાં તરબોળ કરી દીધો. મારી ઉર્મિને દર્શાવવા મારી પાસે શબ્દો નથી. કેટલી ટેલીપથી? આવતી કાલે હું મારા બ્લોગમાં આ જ રાગ પર આધારીત થોડી લિન્ક મૂકવાનો હતો તે વિનોદભાઈએ ખૂબ જ સરસ રીતે રસ દર્શન કરી રજુ કર્યો. વિનોદભાઈના આભાર સહિત આ હું મારા સંગીતપ્રિય મિત્રો માટે રીબ્લોગ કરું છું.
સાથે રાગની બેઝિક માહિતી ઉમેરવાનો લોભ જતો નથી, કે જેથી મારે ભૈરવી રાગ મારે ફરી પુનરાવર્તીત કરવો ન પડે.

આ સાથે ભૈરવી રાગ પર આધારિત થોડા જાણીતા ગીતોની યાદી રજુ કરું છું. એ બાધાની લિન્ક તો કોઈ પણ બ્લોગમાં રજુ કરવી શક્ય નથી પરંતુ વિનોદભાઈ વણી વણીને એમને ગમતાં ગીતો આપણને સંભળાવશે. ભલે હું અને વિનોદભાઈ પૂર્વ પશ્ચિમમાં છીયે પણ સંગીત શોખની બાબતમાં એક જ છીયે.

****
સૌજન્યઃ Poshmaal

Ae Qatib-e -Taqdeer (taal Keherva) – Saigal – PankajMullick – My Sister
Babul mora, naihar chhooto hi jaaye (taal Keherva) – Saigal – RCBoral – Street Singer
Mile sur mera tumhara, to sur bane hamara – Bhimsen Joshi, etc
Jab dil hi tut gaya (taal Keherva) – Saigal – Naushad – Shahjehan
Humein tumse pyaar kitna, yeh hum (taal Keherva) – Kishore – RDB – Kudrat
Jeet hi lenge baazi hum tum – Rafi/Lata – Khayyam – Shola Aur Shabnam
Chingari koi bhadke, sawan use (taal Keherva) – Kishore – RDB – Amar prem (some classify this as Khamaj)
Dil aaj shaiyar hai (taal Dadra) – Kishore – SDB – Gambler
Kisi baat pe main kisise khafa hoon – Kishore – RDB – Bemisal
Jaisa radha ne mala japi – Lata – SDB – Tere mere sapne
Dil ka khilona haye tuut gaya – Lata – Vasant Desai – Goonj Uthi Shehnai
Yeh zindagi ke mele – Rafi – Naushad – Mela
Tu Pyar Kare Ya Thukaraye – Lata – MM – Dekh Kabeera Roya
Tumhi ho mata, pita tumhi ho – Lata – Chitragupt – Main Chup Rahungi
Sanvare sanvare – Anuradha (Composed by Ravi Shankar)
Ghar aaya mera pardesi – Lata – SJ – Awaara
Mere haath main, tera haath ho – Sonu – JL – Fanaa
Suno chhoti si gudiya ki lambi kahani – Lata – SJ – Seema
Aaya hai mujhe phir yaad woh zalim – Mukesh – Roshan – Devar
Aaj phir jeene ki tamanna hai – Lata – RDB – Guide
Aap ki yaad aati rahi, raat bhar – Chaya – Jaidev – Gaman
Madhukar Shyam Hamare Chor – Saigal – Gyan Dutt – Bhagat Surdas
Tu ganga ki mauj, main jamuna ka dhara – Rafi – Naushad – Baiju Bawra
Chod gaye balam, sath hamara chod gaye – Mukesh – SJ – Barsaat
Mein piya teri – Lata – SJ – Basant Bahar
Hum hain mata-e-koocha-o-bazaar – Lata – MM – Dastak
Insaaf ka mandir hai, yeh bhagavan ka ghar hai – Rafi – Naushad – Amar
Laga chunari main daag chupaun kaise – MannaDey – Roshan – Dil hi to hai
Barasat mein hamse mile tum – Lata – SJ – Barsaat
Dil apna aur preet parai – Lata – SJ – Dil apna aur preet parai
Tu hindu banega na – Rafi – NDutta – Dhool ka phool
Ai mere dil kahin aur chal – Talat – SJ – Daag
Mujhko is raatki tanhaayee main – Mukesh – KA – Dil bhi tera, hum bhi tere
Tujhe dekha to yeh jana sanam – KumarSanu – DDLJ
Ab tere siva kaun mere krishna kanhaiya – Amirbai Karnataki – Anil Biswas – Kismat
Kabhi neem neem kabhi shahad shahad – Madhusree – ARR – Yuva
Awara hoon, ya gardish main – Mukesh – SJ – Awara
Ramaya vasta vaiya – Rafi – SJ – Shri 420
Jyot se jyot jagate chalo – Lata – LP – Sant Gyaneshwar
Pyaar hua ikraar hua – MannaDey – SJ – Shree 420
Kisi ne apna bana ke mujhko – Lata – SJ – Patita
Bhari duniya men akhir dil ko samajhane kahan jaayen – Rafi – Ravi – Do Badan
Jaye to jaye kahan, samjhega kaun yahan – Talat – SDB – Taxi Driver
Tute na dil Tute na – Mukesh – Naushad – Andaaz (Old)
Kisi nazar ko tera intazar aaj bhi hai (taal Keherva) – Bhupendir – Bappi – Aitbaar (some classify this as Bairagi)
Man dole mera, tan dole mera – Lata – HemantKumar – Nagin
Hum tum ek kamre main bandh ho – Shailendra – LP – Bobby
O gauri tori banki – MannaDey – Chitragupt – Aadi Raat Ke Baad
Mata saraswati sharda vidya dayi dayani – Lata/Dilraj – Jaidev – Alaap
Do pal ruka, khawbon ka caravan – Sonu – MadanMohan – Veer Zaara
Aahista aahista nindiya tu aa – Udit – ARR – Swadesh
Is bhari duniya main – Rafi – Ravi – Bharosa
Khushiyon ke chand muskuraye – Lata – Jaikishan Dayabhai Pankal – Mayurpankh
Hansta hua noorani chehra – Lata – LP – Parasmani
Main zindigi mein hardam – Rafi – SJ – Barsaat
Mere desh ki dharti – Mehendra Kapoor – KA – Upkaar
Yeh jo mohabbat hai, yeh unka hai kaam – Kishore – RDB – Kati Patang
Kaun hai jo sapnon main aya – Rafi – SJ – Jhuk Gaya Aasman
Mera rang de basanti chola – Sonu – ARR – Legend Of Bhagat Singh
Aaja re, ab mera dil pukara – Mukesh – SJ – Aah
Mithe bol bole – Bhupinder – RDB – Kinara
Sar jo tera chakraye, ye dil dooba jaaye – Rafi – SDB – Pyasa
Mera juta hai japani – Mukesh – SJ – Shri 420
Har ghadi roop badal rahi hai zindagi – Sonu – SEL – Kal ho na ho
Sandeshe aate hai – Sonu – Anu – Border
Ram ka naam badnam na karo – Kishore – RDB – Hare Krishna hare ram
Yeh duniya, yeh mehfil, mere kam ki nahin – Rafi – MadanMohan – Heer Ranjha
Jaare, jaare ud ja re panchhi – Lata – Salil – Maaya
Ye duniya hai – Mukesh – GhulamMohammad – Shair
Jeena yahan, marna yahan – Mukesh – SJ – Mera naam joker
Main shayar toh nahin – Shailendra – LP – Bobby
Kajra mohabbat wala – Asha – OPN – Kismet
Nache man mora magan dhik dha dhigi dhigi – Rafi – SDB – Meri Surat Teri Aankhen
Chal chaiya chaiya – Sukhwinder – ARR – Dil Se
Phool gendava na maaro – MannaDey – Roshan – Dooj Ka Chaand
Mitwa re mitwa purab na jaio – Pankaj Udhas – LP – Jawab
Mere ai dil bata – Lata – VasantDesai – Jhanak Jhanak Payel Baje
Chithi aayi hai watan se – Sonu – LP – Naam
Samjhota gamon se karlo – Kishore – KA – Samjhota
Honthon mai aisi baat main dabha chali aayi – Lata – SDB – Jewel thief
Tumhe aur kya dun main dil ke sivay – Lata – SJ – Ayee Milan ki Bela
Main duniya bhula doonga – KumarSanu – NaddemS – Aashiqi
Mori chham chham baje payeliya – Lata – Ravi – Ghunghat
Jiya jale jaan jale nainon tale – Dil Se…
Khamosh hai khevanahara mera – Lata – Naushad – Amar
Yeh mera prem patra padhkar – Rafi – SJ – Sangam
Mile jo kadi kadi, ek zanjeer bane – Asha – RDB – Kasme Wade
Dost dost na raha – Mukesh – SJ – Sangam
Jai bolo beimaan ki – Mukesh – SJ – Beimaan
Dheere dheere chal, chaand gagan main – Rafi – SJ – Love Marriage
Tujhe kya sunaun main dilruba – Rafi – MadanMohan – Aakhri Dao
Hai apna dil to awara, na jaane kis pe aayega – Hemant – SDB – Solwa Saal
Do hanson ka joda bichhad gayo re – Lata – Naushad – Ganga Jamuna
Nas nas mein agan – Lata – SJ – Jahan Pyar Mile
Samjhauta ghamo se karlo – Samjhauta
Mudh mudh ke na dekh, mudh mudh ke – MannaDey – SJ – Shree 420
Sajna, sajna kahe bhul gaye din pyar ke – Lata – Chitragupt – Chand Mere Aja
Koi jab tumhara hriday tod de – Mukesh – KA – Purab aur pachim
Doli chadhte heer – Lata – MM – Heer Ranjha
Duniya banane wale kya tere man – Mukesh – SJ – Teesri Kasam
Kaise samjhaun bade nasamajh ho – Rafi/Asha – SJ – Sooraj
Kaise jaun jamuna ke tir – Lata – CRama – Devta

આજ રાગના અન્ય ગીતો પણ વિનોદભાઈના બ્લોગમાં માણવા મળશે જ. એમનું સંકલન અભ્યાસ પૂર્ણ અને ઉત્તમ કક્ષાનું જ હોય છે.

ભૈરવી થાટના આ સદાસુહાગન રાગના પેટાવિભાગો જેવા રાગો શુદ્ધ ભૈરવી, સિંધ ભૈરવી, નટભૈરવી. વગેરેની માહિતીના ઊંડાણમાં ઉતર્યા વગર આરોહ અવરોધની વાત કરીયે તો રે ગ ધ નિ કોમળ છે. મિશ્ર ભૈરવીમાં શુદ્ધ સ્વરો પણ પ્રયોજી બારે બાર સ્વરોનો ખૂબીથી ઉપયોગ થાય છે. સામાન્ય રીતે કોન્સર્ટમાં આખરી રાગ ભૈરવી ગવાય છે. ભૈરવી રાગમાં ઠુમરી, ટપ્પા, હોરી, ભજન, છોટા ખ્યાલ ગવાય છે.
વાદી ધ કોમળ અને સંવાદી ગ કોમળ છે.
Raga Bhairavi is an ancient raga, originating about 1500 years ago. It is the main raga of Bhairavi Thaat. It is generally the final piece in a performance and as such an early morning raga.

Bhairavi is also called an evergreen raga, since there are innumerable ways to perform the raga. Most of the artists add vivadis (grace notes), to embellish the flavor of the raga. Most of the famous songs sung by KL Saigal are in this raga.

Moods: Devotion, love, separation, reunion, joy, sarcasm, satire, sadness, nostalgia.

Aaroha: S r g m P d n S’
Avaroha: S’ n d P m g r S
Pakad: ‘n S g m d P g m g r S
Thaat: Bhairavi
Prahar: Early Morning

Other pakad types:
g S r S, ‘n S g m P d P, g m r S
g m P d P, g m r S, ‘d ‘n S, S r g r S

 

https://www.youtube.com/watch?v=gGE8XNq-6-Q

વિનોદ વિહાર

ભૈરવી રાગ એ મને ખુબ ગમતો એક શાસ્ત્રીય રાગ છે. બધા રાગોમાં ભૈરવી રાગ શિરમોર જેવો છે અને બહુ જ પ્રખ્યાત રાગ છે .

આ રાગમાં ગવાએલ શાસ્ત્રીય ગીતો અને ભજનો મનને શાંતિ આપે છે. ભૈરવી રાગમાં કમ્પોઝ કરેલું કોઈ પણ ગીત કે ભજન ખુબ જ મધુર બનતું હોઈ મનને ડોલાવી જાય છે

ભર્તુહરીએ કહ્યું છે કે: “संगीत साहित्य कला विहीन साक्षात् पशु पुच्छ् विषाण हीन”  એટલે કે સંગીત સાહિત્ય અને કળાના જ્ઞાન વિનાનો માણસ પુંછડા અને શીંગડા વિનાના પશુ સમાન છે. થોડો સમય કાઢીને જો સંગીત સાંભળી લઈએ, કોઈ સારું સાહિત્ય વાંચીએ અથવા તો કોઈ પણ કળાના ઊંડાણમાં જઈને જો રસ લઈએ તો એથી જીવનમાં આનંદની અનુભૂતિ થાય છે જે મેડીટેશનની ગરજ સારે છે.

વિદ્વાનોએ પ્રયોગો દ્વારા પુરવાર કર્યું છે કે ભારતીય ક્લાસીકલ સંગીત સાંભળવાની મ્યુઝિક થેરેપીથી અનેક રોગોમાંથી  રાહત મળે છે. સંગીતના સૂરો વિવિધ રોગોમાં અસરકારક દવા જેવું કામ કરી શકે છે.

પાચનરોગોમાં રાગ દેશ,રાગ વૃંદાવની સારંગ, ડિપ્રેશનમાં રાગ ભૈરવી, રાગ યમન જયારે…

View original post 407 more words