વિધુર વ્યથા

એક એઈટી પ્લસ વયસ્ક વડીલે મને નામથી બોલાવ્યો અને મારી સામે આવીને બેઠા. હું એમને ઓળખી ન શક્યો. મારે એમને કહેવું પડ્યું “સોરી, સાહેબ જરા ઓળખાણ ન પડી. હમણાં હમણાં જરા ભૂલી જવાય છે.”

‘સાહેબ સાહેબ શું કરો છો. હું સુરેશ ચોકસી, તમારો સુરીયો. આપણે એપાર્ટમેન્ટમાં બાજુ બાજુમાં આટલો સમય રહ્યાં, સાથે ખાધું પીધું તે બધું જ પાણીમાં?’

‘ઓહ! સુરેશભાઈ તમે?  તમે તમારો ચકલો આટલો બધો બદલી નાંખ્યો તે ન જ ઓળખાવને? મારે તો તમારા ચરણસ્પર્શ કરવા પડે એવા થઈ ગયા છો. કેટલા વર્ષે મળ્યા!’

મારા કરતા પણ સુરેશ ચાર વર્ષ નાનો. સેવન્ટીઝમાં અમેરિકામાં અમારી જીંદગી એક સાથે એપાર્ટમેન્ટમાં શરૂ થઈ હતી. થોડો સમય એક જ લેબમાં કામ પણ કર્યું હતું. એમને બે નાના છોકરા અને એક દીકરી,  તક મળતાં સ્માર્ટ અને ઉત્સાહી સુરેશ, કંપની અને સ્ટેટ બદલતો, આગળ વધતો જ ગયો. અમારો સંપર્ક સદંતર જ તૂટી ગયો હતો. સાંભળવા મળ્યું હતું કે પેન્સિલવેનિયામાં સ્થાયી થયો છે. ત્યાર પછી મળવાનું પણ થયું જ ન હતું. અમારું જીવન વહેતું રહ્યું હતું.

ઓક ટ્રી પરની એક રેસ્ટ્રોરાંટમાં હું બેઠો હતો. મારી સામે આવીને સુરેશ બેઠો. એના દેખાવ જ એવો હતો કે હું એને સૂરીયો તો શું પણ સુરેશનો તુંકારો પણ ન ખરી શક્યો. લગભગ ચાળીસ વર્ષ પછી મેં એને જોયો.

“સરલા ક્યાં છે? એને એકલા મૂકીને ક્યાં રખડવા માંડ્યું છે?”

‘સરલા જ મને રખડતો મૂકીને ઉપર ચાલી ગઈ.’

‘ઓહ, આઈ એમ સોરી? શું થયું હતું?’

‘કેન્સર, લિવર ટ્યુમર.’

સરલા. મીઠો સ્નેહાળ સ્વભાવ. હું ટિખળ કરું તો યે મને મોટા તરીકે આદર આપે. હસતી જ રહે.  બાળકો માટે પ્રાઉડ મધર. પતિ માટે પ્રેમાળ પત્ની.

‘કેટલો સમય થયો?’

‘ચાર વર્ષ થયા. હું તો સાવ એકલો પડી ગયો છું.’

‘નરેશ, મનિષ, પ્રિયંકા.’ મેં એના બાળકો વિશે પૂછ્યું.

‘નરેશ કાર્ડિયોલોજીસ્ટ છે, કેલિફોર્નિયામાં સેટલ થયો છે. અમેરિકન નર્સને પરણ્યો છે. બે દીકરી છે. મનિષ અને પ્રિયંકા ઈન્ડિયન ને જ પરણ્યા છે. મનિષનો બિઝનેસ છે. ફ્લોરિડામાં સેટ થયો છે. બધા પોત પોતાની રીતે સુખી છે. પ્રિયંકા શિકાગોમાં છે. સારી જોબ છે. જમાઈ પણ સારો છે.’

‘તમારું કેમનું છે?’

‘હું તો છું ત્યાનો ત્યાં જ છું. ન્યુ જર્સી જ દ્વારકા અને પઢરપૂર. દીકરાની સાથે જ રહું છું.’

‘સુરેશભાઈ, દીકરા દીકરીનો સુખી સંસાર તો છે, પછી એકલા શાના? શું કાઈ પ્રોબ્લેમ છે? છોકરાઓ રાખતા નથી?’

‘એવું તો કેમ કહેવાય? સરલા ગઈ પછી મોટાએ તો કહ્યું હતું થોડો સમય રહેવાય એમ આવજો.’

‘હા, કહ્યું હતું “થોડો સમય.’

‘હું થોડો સમય રહ્યો પણ ખરો. ઘરમાં બધા જ એમના કામમાં. હોય, આપણે માટે એ કાંઈ નવી વાત થોડી છે કે કોઈએ સમજાવવી પડે? પણ દીકરાની જીવનશૈલી મારાથી તદ્દન જૂદી. અમેરિકન નેની રાંધે તે ખાવાનું. ગુજરાતી ખાવાનું તો ભૂલાઈ જ ગયું. મેં તો જોબ હતી ત્યારે બધું જ ખાધું પીધું છે.  પણ રિટાયર્ડ થયા પછી ઘરમાં તો દાળ ભાત રોટલી શાક ખાવાની ટેવ પડી ગયેલી. સરલા રોજ ગરમ ગરમ રોટલી બનાવતી. એક પણ દિવસ રૂચી મુજબ ખાવા જ ન મળે. ડોટર ઈન લો હોસ્પિટલમાં નર્સ. બિચારી થાકીને આવે. હોસ્પિટલના દર્દીને જેમ હલ્લો હાય કરે તેમજ મને પણ કરે. બસ એટલું જ. દીકરીઓ સાથે બીઝીને બીઝી રહે. આપણે યુવાન હતાં ત્યારે આપણી હાલત પણ એવી જ હતીને? એની બિચારી પાસે આનાથી વધુ  આશા  પણ શી રખાય?’

‘દીકરો ઘરે આવે. હું એની રાહ જોઈને બેઠો હોઉં કે બેઘડી એની સાથે બેસીને વાત કરું પણ બિચારાને સમય જ નથી. આવીને સીધો એના ડોગ સાથે રમવા માંડે. મારા પહેલાં એનો ડોગ. એને વૉક કરવા લઈ જાય. સાથે દોડે. બન્નેને એક્સરસાઈઝ તો જોઈએ જ ને! મેં અને તમે અમેરિકામાં નોકરી કરી છે. આપણે બધું જ જાણીયે સમજીએ છીએ પણ હવે એ પચતું નથી. એકલતા સહન થતી નથી અને ટોળામાં ભળાતું નથી. સરલા વગર જીવાતું નથી. અમેરિકામાં નવા આવેલાં આપણે પરાવલંબી ડોસાઓ નથી. આપણે આ દેશમાં નવા નથી. આ કલ્ચર આઘાત જનક ના હોવું જોઈએ પણ પોતાના જ લોહી સાથે પરાયાપણું લાગે એ સહન થતું નથી. બીજું કોઈપણ દુઃખ નહી પણ પોતાપણાની ઉષ્માનો અભાવ સાલે છે.’

‘એવું જ મનિષને ત્યાં. એની સાસુ એની સાથે રહે. ઘરમાં એનું જ વર્ચસ્વ. હું પોતાને ઘેર નહિ પણ દીકરાની સાસુને ઘેર અણગમતો મહેમાન હોઉં એવું જ લાગ્યા કરે છે. એને ત્યાં મને ન ફાવે. બાકી મનિષ ક્યાં ના પાડે છે? બધી જ રીતે સુખ છે પણ એ સુખનો મને સ્પર્શ જ નથી થતો.’

‘અને દીકરીને ત્યાં પણ કેટલો સમય રહેવાય?’

‘બસ એકલો છું. પાસે પૈસા છે. જરૂર કરતાં વધારે છે. દીકરાઓને પણ મારા પૈસાની જરૂર નથી. કહે ડેડી અમારે માટે સાચવવા કે બચાવવાની જરૂર નથી. મોજથી ફરો હરો, વાપરો. એક રાંધવાવાળી બાઈ રાખી લો. સરસ જગ્યાનું ટિફિન બાંધી લો. નરેશની વાઈફ અમેરિકન છે. તે તો કહેતી હતી કે “ડેડી યુ આર યંગ. યુ સૂડ રિમેરી.”  પણ કોઈ એમ કહેતું નથી ડેડી બસ અમને તમારા વગર નથી ગમતું. તમે બધું છોડી અમારી સાથે જ રહેવા આવી જાવ.’

‘હું મારી જાતને સમજી શક્યો નથી કે હું શું ઈચ્છું છું. પૈસા છે એટલે મિત્રો જાત જાતની સલાહ આપે છે. આમ કરો તેમ કરો પણ હું કન્ફ્રુઝ છું. દંપતિમિત્રો લાગણી પૂર્વક બોલાવે છે. તેઓ મારા પ્રત્યે સહાનુભૂતી દાખવે છે પણ એ સહાનુભૂતી પણ કઠે છે. એમની સહાનુભૂતિજ મને તેમનાથી ટોળામાંથી જૂદો તારવે છે. જ્યારે સુખી કુટુંબને જોઉં છું ત્યારે એક બળતરા થાય છે. હું એકલો છું. મારી સરલા હયાત હોત તો હું પણ મિત્રો જે આનંદ કરે છે તે હસી માણી શક્યો હોત. દર એક મહિને એક વર્ષ જેટલો ઘરડો થતો જાઉં છું.’

‘લોકો મને સલાહ આપે છે. તમે મારા વડીલ છો પણ આજે હું તમને સલાહ આપું છું. અત્યારની તમારી લાઈફ કેવી છે તે નથી જાણતો; પણ દીકરા સાથે છો તો સુખે દુખે દીકરા સાથે જ રહેજો. એક વાર છૂટા થયા પછી ફરી સાથે રહેવાનું મુશ્કેલ બની જશે. બેમાંથી એક થશો ત્યારે મારા જેવી મનોયાતના ના ભોગવવી પડે.’

‘મારે તો મારા આખરી દિવસમાં મારું કુટુંબ જોઈએ છે. જો હું પહેલાં મર્યો હોત તો સરલાતો સુખે દુખે પણ એક દીકરા સાથે ગોઠવાઈ ગઈ હોત. મારાથી નથી થવાતું. મહિલાના વૈધવ્ય કરતાં પુરુષની વિધુરતા જૂદી જ હોય છે. શા માટે બધાએ સરલાને “સૌભાગ્યવતી ભવ” ના આશીર્વાદ આપ્યા હતા?’

સજળ આંખે સુરેશે કહ્યું ‘મારા મનના દુઃખ માટે હું જ જવાબદાર છું. આવતા સનડે શિકાગો જવાનો છું. થોડા દિવસ દીકરી સાથે રહીશ. પછી મોટાને ત્યાં જઈશ. એ તો બોલાવે છે પણ મને જ ગોઠતું નથી.’

હું  સુરેશને કોઈ આશ્વાસન આપી ન શક્યો. માત્ર એના માથા પર હાથ ફેરવ્યા કર્યો. એ જેમની સાથે આવ્યો હતો એઓ આવી પહોંચ્યા. ફિક્કું હસીને આંખ નૂછીને એ ચાલી નીકળ્યો.

શું આ હાલત માત્ર સુરેશની જ છે? શું આ માત્ર અમેરિકાના ગુજરાતી વિધુરની જ વાત છે? શું દરેક સંતાન એમના બાપને હડધૂત કરે છે? આ પરિસ્થિતિમાં ક્યાં, કોનો અને કેટલો વાંક કાઢી શકાય એમ છે? આ કોઈ શારીરિક કે આર્થિક રીતે રીતે નિઃસહાય વિધુર-વિધવાની વાત નથી. આધેડવયની સીમા પર પહોંચેલ દરેક વ્યક્તિએ પોતાના ભાવીજીવનનો ચિતાર અત્યારે જ કલ્પીને માનસિક તૈયારી રાખવાની જરૂર છે.