ડોક્ટર સોહમના શરીર પર સફેદ ચાદર ઓઢાડી દેવાઈ. દેહ નિશ્ચેતન હતો. મોનિટર પરની લાઈન ઝિકઝેક મટીને સીધી થઈ ગઈ હતી. હજુ રેસ્પિરેટર કઢાયું ન હતું.
ડોક્ટર નેલ્સને સોહમના પત્ની ઈશ્વરીને ફોન કર્યો. મેમ, આઈ એમ સોરી ટુ ગીવ યુ સેડ ન્યુઝ. યોર હસબન્ટ, ડોક્ટર સોહમ ઈઝ નો મોર વીથ અસ. ઇટ્સ કાર્ડિયાક એરેસ્ટ એટ ઈલેવન થર્ટી ફાઈવ. કોઈ સવાલ જવાબ કરવાના ન હતા. ઈશ્વરી આ પરિણામ જાણતી જ હતી. આમ છતાંયે એ માનસિક રીતે તૈયાર ન હતી. ડોક્ટર સાથેનો ખરો સંવનન કાળ તો જાણે હમણાં શરૂ થયો હતો. અને પોતે કેવી અભાગણ કે કોવિડને કારણે પતિની સાથે આખરી દિવસો પણ ગાળી નહોતી શકી.
ડોક્ટર સોહમ આમ તો નિવૃત ઈંટર્નલ મેડિકલ પ્રેક્ટિશનર હતા. સિત્તેર વર્ષે નિવૃત થયા. સિત્તેર વર્ષ ક્યાં પસાર થઈ ગયા તે સમજાયું નહિ. આખી જીંદગી દોડતા રહ્યા. એણે જીવન માણ્યું જ ન હતું. અઠ્ઠાવીશ થી ત્રીશ વર્ષ તો ભણવામાં જ ગયા. પ્રેમ કરવાનો પણ સમય ન હતો. મિત્રની બહેન ઈશ્વરી સુંદર હતી. દોસ્તે જ ગોઠવી આપ્યું. પ્રેમ કર્યા વગર જ પર્ણી ગયા અને ઈશ્વરીએ ગૃહ સંસાર સંભાળી લીધો.
ભણી રહ્યા અને દવાખાનું શરુ કર્યું. અને બે વર્ષમાં અમેરિકાનો વિઝા કોલ આવ્યો.. અમેરિકામાં ફરી પરીક્ષાઓ આપી. હોસ્પીટલમાં નોકરી કરી. પોતાનું ક્લિનિક શરુ કર્યુ. બસ કામ, અને પૈસો. મિત્રો અને સગા સંબંધીઓ માનતા હતા કે ડોક્ટર સોહમને જલસા છે. પણ એને જીવન માણવા માટે અવકાશ નહોતો મળ્યો. બે દીકરાનો જન્મ થયો, એઓ ક્યારે મોટા થઈ ગયા, અને પોતાના સંસારમાં વહેતાં થઈ ગયા તે પણ સમજાયું નહિ. પત્ની ઈશ્વરી સોહમની સાથે નહિ પણ એની પાછળ ખેંચાતી રહી.
એવું ન હતું કે એ બન્ને સાથે રહ્યા ન હતા. એવું ના હતું કે એ બન્ને સાથે ફર્યા ન હતા, એવું ના હતું કે બન્ને એ સાથે વેકેશન લીધું ન હતું. આમ છતાં મનમાં એક વસવસો હતો. સાથે જીવ્યા ન હતા. જીવન માણ્યું ન હતું.
કારણ!
વ્યવસાય ઉપરાંત ડોક્ટર સોહમનું એક કલ્પના જીવન હતું. એ કવિ હતા. સાહિત્યકાર હતા. સમય મળે એટલે લખવા બેસી જાય. દવાખાનું, પેશન્ટ્સ, મની મેનેજમેંટ અને સાહિત્ય. મેડિકલ પ્રોફેશનમાં તો બસો-પાંચસો માણસો ઓળખે પણ કવિ તરીકે તો દુનિયા ભરના ઓળખે. અમેરિકામાં આવ્યા પછી લખતા થયા. કાવ્ય સંગ્રહોઓના પુસ્તકો છપાયા, વહેંચાયા, વખણાયા અને થોડા ઘણાં વેચાયા પણ ખરા. ડોક્ટર સોહમની નામના અમેરિકા, ભારત, અને અન્ય દેશોમાં સાહિત્યકાર તરીકે પ્રસરતી હતી. સોહમની આંતરિક મહેચ્છા પણ પ્રસિદ્ધ થવાની હતી. બસ પ્રસિદ્ધિનો મોહ અને ભૂખમાં એ ઈશ્વરીની માનસિક ભૂખ જોઈ ના શક્યા. ઈશ્વરી એની બાજુમાં જ હતી પણ ઈશ્વરી એની અંદર ન હતી. બન્ને સમવયસ્ક હતાં પણ ઈશ્વરી ડોક્ટર ન હતી. ઈશ્વરી સાહિત્યકાર ન હતી.
સિત્તેર વર્ષે ક્લિનિક વેચી દીધું. મેડિકલ પ્રોફેશનમાંથી નિવૃત્ત થયા અને ચાલીશમી લગ્ન જયંતિની એક મોટી પાર્ટી રાખી હતી. ડોક્ટરો, મિત્રો, સગાસંબંધીઓના ટોળાં ભેગા થયા હતાં. લોકોએ ખાધું, પીધું ડોક્ટર કવિની પ્રશસ્તિ થઈ. કવિમિત્રોએ સોહમ માટે કાવ્ય રચનાઓ અને લેખકોએ શબ્દ પ્રસંશા વેરવામાં કમી ના રાખી. ડોક્ટર પોરસાતા ગયા.
પાર્ટી પુરી થઈ. રાત્રે બન્ને મોટા પલંગ પર આડા પડ્યા. સોહમ એમના થયેલા વખાણ વાગોળતા હતા. ઈશ્વરી નિઃશબ્દ સિલીંગને તાકતી રહી.
‘મિસિસ સરૈયાએ તો મારે માટે ચાર રાગમાં એક ખંડકાવ્ય રજુ કર્યું હતું.’
‘હં’
હં હં શું કર્યા કરે છે. આર યુ ઓલ રાઈટ?
‘હં’
‘મનોભૂમિ મેગેઝિનમાં વીકલી કોલમ લખવા માટેની ઓફર થઈ છે.
‘હં’
‘હં એટલે બોલતી કેમ નથી?’
‘મારે વાત કરવી છે.’
‘તો કર ને?’
આપણે ઘણાં વર્ષ સાથે રહ્યા. બે દીકરાઓને મોટા કર્યા. એઓ સ્વત્રંત્ર અને સુખી છે. હવે મારે સ્વતંત્ર અને સુખી થવું છે. આપણે છૂટા થઈ જઈએ.
ડોક્ટર સોહમ બેડમાં આડા પડ્યા હતા તે એકદમ બેઠા થઈ ગયા. ‘વ્હોટ? આ તું શું બકે છે?’
‘ડોક્ટર, મેં કહ્યું કે આપણે છૂટા થઈ જઈએ.
‘આટલા વર્ષ પછી ડિવોર્સ?’
‘ના ડિવોર્સ નહિ. બસ તમે તમારે રસ્તે, હું મારે રસ્તે. આપણે જૂદા થઈ જઈએ. હું ઈંડિયા જઈશ. તમે અહિ રહો. મારે એક પાર્ટનર જોઈએ છે. જે મારી સાથે મારો થઈને રહે. મારો હાથ તેના હાથમાં લઈને હિંચકે ઝૂલે. એક એવો પાર્ટનર જોઈએ છે કે જે મને પોતાને હાથે ચા બનાવીને નાસ્તો તૈયાર કરીને મને બેડમાંથી ઉઠાડે. મને શાવરમાં નવડાવે. બસ એક સાથીદાર જે મારો જ બની રહે. તમારા અનેક પ્રણય કાવ્યોમાં વર્ણવ્યો છે એવો જ પ્રેમાળ સાથીદાર ઝંખુ છું.’
‘આટલા વર્ષે આ ઝંખના? આપણે બન્ને સિત્તેરના થયા. તું ભાનમાં છે? મેં તને શું નથી આપ્યું? આજે ધમાકેદાર એન્નીવર્સરી ઉજવી હવે કાલે તારે કોઈ બીજાનો હાથ પકડીને બાગમાં મ્હાલવું છે?’ ડોક્ટર સોહમ અકળાયા. ઈશ્વરી એન્નીવર્સરીની ઉજવણીની રાત્રે સંવનન ને બદલે આવો ઘડાકો કરશે એવું કલ્પનામાં પણ નહોતું વિચાર્યું. ‘શું કોઈ છે? કોઈ જૂનો પ્રેમી? કોઈ જૂનો દોસ્તાર?’
‘ના કોઈ જ નથી. પણ કોઈક શોધવો પડશે, શોધીને બનાવવો પડશે. એવો પ્રેમી જે આથમતી સંધ્યાએ, દરિયાના પાણીમાં પગ રાખીને, ભીની રેતીમાં મારું નામ લખી શકે એવો સાથીદાર જોઈએ છે. મને માત્ર એક એવા માનવીની ઝંખના છે જે માત્ર મારો જ હોય. મારામાં જ રચ્યો પચ્યો રહે. તન અને મનથી મને એનામાં જ જક્ડી રાખે. એની દરેક કવિતાઓ માત્ર હું જ હોઉં. પતિ પત્ની તરીકે દેહ તો અનેક રાત્રીએ ભેગા થયા છે પણ પ્રેમી પ્રેમિકા તરીકે કદીએ સંવનન માણ્યું છે? એવો સાથીદાર જે સાથનો સાક્ષાતકાર કરાવે. ડોક્ટર, આ કાંઈ આપણી પહેલી એન્નીવર્સરી પાર્ટી ન હતી. દર પાંચ વર્ષે ઉજવણી કરી જ છે. પણ તે મારે માટે નહિ આપશ્રીની વાહવાહ માટે હતી. પહેલાંની પાર્ટીઓમાં ડોક્ટરોના ટોળાની વચ્ચે હતા. આજે તમારી વાહવાહ કરનારા લેખકોના ટોળામાં હતા. તમે ક્યાં મારા હતા? તમે તો ટોળાના હતા.
‘શું હું તારો નથી? મેં તારે માટે શું નથી કર્યુ?’
‘આપણે એકબીજા માટે માત્ર સાંસારિક, સામાજિક ફરજો બજાવી છે. મન મૂકીને લડ્યા પણ નથી. તમે જે કહ્યું તે મેં કર્યું છે. મેં જે કહ્યું તે તમે કર્યું છે. તમે સારા પતિ છો. સારા પ્રોવાઈડર છો પણ પ્રેમી નથી. આપણે એક બીજાની સગવડ સાચવી છે પણ એકબીજાને પ્રેમ કરવા સમય નથી ફાળવ્યો. તમે તો ઘણાં પ્રણય કાવ્યો લખ્યા છે પણ તમને મારામાં જ, હું તમારી જ એક તડફડતી કવિતા છું એ દેખાયું નથી. હું ભારત જઈશ. કોઈક તો એવો સાથી મળશે જે મારામાં જ ખોવાઈ જાય. બીજા કોઈનો નહિ માત્ર મારો જ બની રહે.’
‘ઈશ્વરી તું ગાંડી થઈ છે? આ ઉમ્મરે? પ્લીઝ, અત્યારે તું શાંતિથી સૂઈ જા. જો તારે ઈન્ડિયા જવું હોય તો જરૂર જજે. અત્યારે તું ઊંધી જા. આજે તું ખૂબ થાકેલી છે.’ ડોક્ટરે લાઈટ બંધ કરી.
ઈશ્વરીની આંખ બંધ થઈ. સોહમ ખુલ્લી આંખે પડદાના ખૂણામાંથી ચાંદની વરસાવતો ચંદ્ર જોઈ રહ્યા હતા. અચાનક સોહમનો હાથ ઈશ્વરીના વક્ષસ્થળ પર પડ્યો. અને તરત પાછો ખેંચાઈ ગયો. હળવેથી એના કપાળ પર હાથ ફેરવ્યો. ઈચ્છાતો થઈ કે હોટ ચૂમી લઉં પણ ના એતો કદાચ પતિ તરીકેની શરીર વાસના ગણાઈ જાય. એક હળવું ચૂંબન કપાળ પર કરી પડખું ફેરવી લીધું. ઈશ્વરી તરફથી કોઈ પ્રતિભાવ ન મળ્યો.
ઈશ્વરી ઊંઘી ગઈ. ઘણાં સમયથી કહેવાની વાત ઘૂંટાયા કરતી હતી તે કહેવાઈ ગઈ. મન હલકું થઈ ગયું હતું. એના નસકોરાં બોલ્તાં હતાં. એ નિરાંતની ઊંઘ માણતી હતી. ડોક્ટરની ઊંઘ ઊડી ગઈ. એને સમજાયું જ નહિ કે પતિને બદલે પ્રેમી કેવી રીતે બનવું. સાથે રહ્યા, જીવ્યા, ડોક્ટરી કરી. દીકરા પેદા કર્યા, એમને મોટા કર્યા, હર્યા ફર્યા એમાં પ્રેમ ન હતો? ડોક્ટરને કશું જ સમજાયું નહિ. ડોક્ટર કવિ હતા. લાગણીના નહિ. કવિ હતા માત્ર શબ્દોના. શબ્દ છલનાના માહોર હતા. જે લખ્યું તે અનુભવ્યું જ ન હતું. જે ગાયુ તેનું ગુંજન પોતાના હ્ર્દયને સ્પર્શ્યું જ ન હતું. એને પ્રેમી બનતાં આવડ્યું જ ન હતું. હું પ્રેમી બનતા શીખીશ. હજુ તો સિત્તેર જ થયા છે, સહેજે પંદર વીશ વર્ષ તો જીવીશું જ. હવે ટિનેજર જેવો પ્રેમ કરતાં શીખીશ.
સોહમ આખીરાત પડખું ફેરવી ઝાંખા થતાં ચંદ્રને જોઈ રહ્યા. જાગતા પડી રહેવાનો અર્થ નથી. એ ઉઠ્યા. કોફી બનાવી, કોંટિનેંટલ બ્રેકફાસ્ટ તૈયાર કર્યો. ચાયના કેબિનેટમાંથી કદી ન વપરાયલો નવો સેટ કાઢી એને સજાવીને બાલ્કનીના ટેબલ પર મૂક્યો. બેક યાર્ડમાંથી લાવેલા તાજા ગુલાબથી ઈશ્વરીના હોઠ પર સ્પર્શ કર્યો. હની, હું તારો જ છું. માત્ર તારો જ પ્રેમી છું. ડોક્ટર ગણગણ્યા. ઈશ્વરી પણ જાગતી જ હતી. વર્ષોથી એ વહેલી ઉઠતી, બ્રેકફાસ્ટ તૈયાર કરતી, આજે પહેલીવાર સોહમે એને માટે નાસ્તો તૈયાર કર્યો. મન ભરાઈ ગયું. આ કાંઈ મોટી વાત ન હતી. છતાં આ નાના બદલાવથી જિવન પ્રત્યેનો અભિગમ બદલાઈ ગયો.
ડોક્ટરે એના બધા પુસ્તકો મિત્રોને વહેંચી દીધા, લાઈબ્રેરીમાં આપી દીધા. કવિસંમેલનોમાં જવાનું બંધ કર્યુ. જીવનના શેષ વર્ષો માત્ર ઈશ્વરી માટે જ ગાળવાનું નક્કી કર્યું. ઈશ્વરી માટે આ પુરતું હતું. ડોક્ટરે પોતે લખેલી કવિતાઓ જાતે જીવવા માંડી. આને પ્રેમ કહેવાય કે નહિ તે સોહમ નહોતા જાણતા, પણ ઈશ્વરીએ એ સ્વીકારી લીધું હતું. બસ આવા જ વર્ષો તે ઈચ્છતી હતી.
પણ કુદરત ક્યાં બધાને આ સુખ આપે છે? ચાર મહિના સ્વર્ગીય સુખમાં વિત્યા. સિત્તેરનું દંપતિ સત્તરનું હોય એમ વિહરતું હતું, અને વિશ્વભરમાણ કોવિડ પેન્ડામિકનો ભરડો ફરી વળ્યો. નિવૃત્ત હેલ્થકેર પ્રોવાઈડરો ડોકટર, નર્સોને હાકલ થઈ.
‘ઈશ્વરી, મારા ભૂતપૂર્વ પેસન્ટો બિમાર છે. હું જાઉં?’
‘ન જાવ તો ના ચાલે? આપણે બન્ને વૃદ્ધ છીએ. તમને પણ હવે દાદર ચઢતાં હાંફ ચઢે છે. ભલે એ સેવા હોય પણ મારું મન ના પાડે છે. સત્તરનું સુખ માણતી ઈશ્વરીને એકાએક ભાન થયું કે તેઓ સિત્તેરના હતા.
‘હું માત્ર બે કલાક માટે આઉટ પેશંટમાં પેશન્ટ ટને તપાસી દવા લખી આપીશ. કોવિડ સિવાય પણ માણસોને બીજી શારીરિક તકલિફો થાય જ છેને. હું એમને મદદ કરીશ.’
‘ભલે, જજો પણ કાળજી લેજો.’
પણ કાળે કાળજીને મ્હાત કરી. એક અઠવાડિયાબાદ સોહમને કોવિડ પોઝિટિવ પુરવાર થયો. પહેલાં આઈસોલેશન, પછી હોસ્પિટલાઈઝેશન, ન્યુમોનિયા, વેન્ટિલેટર અને આખરે કાર્ડિયાક એરેસ્ટ. સફેદ ચાદર ઓઢાઈ ગઈ. મેડિકલ ભાષામાં સોહમ મરી ચૂક્યા હતા. દુનિયાની દૃષ્ટિએ ડોક્ટર સોહમ પુરતું જીવ્યા હતાં. સારું જીવ્યા હતાં. પણ સોહમ અને ઈશ્વરી એકબીજા માટે તો અધુંરું જ જીવ્યા હતાં.
મૃત્યુ કાળે દરેક માનવી જૂદી જૂદી સ્થિતિ અનુભવતા હોય છે. જેની કોઈને ખબર નથી કારણ કે મૃત્યુ પામેલો માનવી બીજાને જણાવી શકતો નથી. વિજ્ઞાન એટલું તો કહે છે કે હૃદય ભલે બંધ થાય પણ શરીરના બધા જ અંગો એક સાથે મરતાં નથી. હૃદય બંધ હતું. પહેલું મૃત્યુ હૃદય બંધ થવાથી થાય છે. એ ક્લિનિકલ ડેથ છે. ધીમે ધીમે બધા અંગો મરતા જાય છે એ બાયોલોજીકલ ડેથ છે.
સફેદ ચાદરની નીચેનું ડોક્ટર સોહમનું શરીર મૃત્યુ પામ્યું હતું પણ પાંચ મિનિટ માટે એની બ્રેઈન ઇલેક્ટ્રિકલ એક્ટિવિટિ ચાલુ રહી હતી. એમણે સારવાર આપતાં ડોકટરોને સૂચના આપી હતી કે મારા ક્લિનિકલ ડેથ પછી પણ પંદર મિનિટ ઓક્સિજન ચાલુ રાખવો. ડોક્ટરોને કેમ તે જાણવાની પડી ન હતી. પણ ઓક્સિજન અડધો કલાક સૂધી ચાલુ રખાયો હતો.
કદાચ છેલ્લી પાંચ કે છ મિનિટ સોહમનુ વ્યથિત આંતરમન પ્રાર્થતું હશે. ઈશ્વરી મેં તને પૂરતો સમય નહિ આપ્યો. તું કોઈ સાથીદાર શોધી લેજે જે તને તારી અપેક્ષા પ્રમાણે પ્રેમ કરે. મેં તને વ્હાલ કર્યું છે. મને પ્રેમ કરતાં નથી આવડ્યું. જય શ્રી કૃષ્ણ
જાણે વ્યથીત આંતરમનમાં પડઘો પડ્યો. “જય શ્રીકૃષ્ણ” ડોક્ટરને ક્યાં ખબર હતી કે એના આખરી દિવસમાં એની સાથે રહેવા ન પામેલી ઈશ્વરીને સમાચાર મળતાં જ આઘાત લાગ્યો હતો અને એનું હૃદય બંધ પડી ગયું હતું. સત્તરના ટિનેજર એકબીજામાટે એક સાથે મરી શકે એ જ રીતે સોહમ અને ઈશ્વરીએ દિવ્ય પ્રેમયાત્રાના પ્રયાણ માટે એક સાથે દેહ છોડ્યો.
૮ માર્ચ એટલે ‘વુમંસ ડે’, વુડબ્રીજ સીનીયર એસોસિયેશનના વુમંસ લીંગના નેજા હેઠળ, કો-ઓર્ડીનેટર શ્રીમતિ ભગવતી શાહ સાથે અનસુયાબહેન અમીન અને તેમની ટીમે “ગોલ્ડન એરા ડે કેર”માં સાંજના પાંચ વાગ્યાથી એક સોસિયલ ડિબેટનો પ્રગ્રામ યોજેલ.
આ પ્રોગ્રામમાં પચાસ જેટલી બહેનોએ ભાગ લીધો હતો. મુખ્ય મહેમાત તરીકે સુશ્રી રમાબેન મુકુંદભાઈ ઠાકર હતાં. સાથે “અકિલા”ના પ્રતિનિધિ દિપ્તીબેન જાની, ‘ગુજરાત ટાઈમ્સ” ના પ્રતિનિધિ સૈલુબેન દેસાઈ તથા ટીવી એશિયા તરફથી મદનભાઈ ખાસ પધાર્યા હતાં. બ્રાહ્મણ સમાજ ઓફ યુંએસએના લીનાબેન ભટ્ટ, સ્વજનના મીનાબેન શાહ અને અન્ય સંસ્થાની બહેનો હાજર રહી હતી.
આ સભામાં ચર્ચા માટે પ્રવીણ શાસ્ત્રીની નીચેની અધુરી વાર્તાનું પઠન કરવામાં આવેલ હતું.
૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦
પ્રવીણ શાસ્ત્રીની અધૂરી વાર્તા
‘લીના હવે કેમ છે?’
‘ડોક્ટર, શરીરનું પુછો છો, કે મનનું? મનથી તો હું મરી જ ચૂકી છું.’
‘અત્યારે તો શરીરનું જ પુછું છું? આર યુ ઓલ રાઈટ?’
‘ડોક્ટર કાર્તિક, શા માટે મને બચાવી? મરવા દેવી હતી ને?’
‘એ મારી જોબ હતી, મારી જગ્યાએ તને ન ઓળખતો કોઈ આલતુ ફાલતુ ડોક્ટર હોત તો તે પણ તને બચાવતે. ફરગેટ ઈટ, ડોક્ટર તો શું, તારા જેવી જ કોઈ પ્રેક્ટિશનર નર્સ હોત તો તેણે પણ એ જ કર્યું હોત, સોરી, તને મરતાં ન આવડ્યું એટલે તું જીવી ગઈ. ભગવાને તને જીવાડી છે. હવે જીવવું એ તારે માટે ફરજીયાત છે.’ ડોકટર કાર્તિકે હસતાં હસતાં લીનાને કહ્યું. ‘યુ મસ્ટ લીવ. યુ હેવ નો ચોઈસ. ધેર ઈઝ ઓન્લી વન લાઈફ ટુ લીવ.’
‘પણ કેવી રીતે જીવુ? શા માટે જીવું?’
આ સંવાદ એક જાણીતી હોસ્પિટલના ઇમર્જંન્સી રૂમમાં થયો હતો.
[હવે આપણે લીનાના સવાલનો જવાબ શોધવાનો છે. તે પહેલાં આપણે લીના અને તેની વાત જાણી લઈએ. આ પણ પ્રવીણ શાસ્ત્રીની એક અધુરી વાર્તા છે. આપણા સમાજની જ આ વાત વાર્તા બનીને આપણી સામે આવી છે. તો આપણે સમજીએ કે વાત શું છે.]
લીના આ જ હોસ્પિટલમાં નર્સ તરીકે કામ કરતી હતી. ડોક્ટર કાર્તિક ER ડોક્ટર હતા. બન્ને એક બીજાને પ્રોફેશનલી ઓળખતા હતા, લીનાએ કોઈ દવાનો ઓવર ડૉઝ લઈને આત્મહત્યા કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતૉ પણ તરત સારવાર મળતાં બચી ગઈ.
[ચાલો આપણે લીનાની આપવીતિ એને મોઢે જ સાંભળીયે.]
મારું નામ લીના. મનિષ અમારો પાડોસી. નાનપણથી જ અમે સાથે રમેલા અને મોટા થયેલા. હું નીચી અને વજનમાં હોવું જોઈએ તે કરતાં વધારે વજનની શ્યામળી. સીધી સાદી મણીબેન. મનિષ હેંડસમ અને રંગીલો.
‘ના ના, એ કાંઈ મારી કાયમની ગર્લ ફ્રેંડ નથી. ખાલી દોસ્ત જ. એવી દોસ્ત તો મને અમેરિકામાં ઘણી મળી રહેશે. મિસિસ મનિષ તો તું જ.’
હાએજોકન્હતોકરતો. મનેતોએગમતોજહતો. મનેતોબગાસુંખાતાંપતાસુમળીગયું. અમારાબન્નેપરિવારનીપણસહમતીહતી. સાદાઈથીઆર્યસમાજનીરીતેઅમારાલગ્નથઈગયા. અમેઅમેરિકાઆવીગયા. મનેમારાભાઈનીઓળખાણથીનર્સનીનોકરીમળીગઈ. મનિષપણએકઓફિસનીનોકરીમાંગોઠવાઈગયો. અમારોસંસારસુખીહતો. એ સ્વભાવથી રમુજી હતો. ઓફિસમાં પણ ઘણી છોકરીઓ એની મિત્ર હતી. મને એનો વાંધો ન હતો. હોસ્પિટલમાં હું પણ ઘણાં પુરુષો સાથે કામ કરતી જ હતી.
અત્યારે મારીદીકરીબેવીકનુંવેકેશનલઈનેઆવીછે. ગયાઅઠવાડિયેગુન્ડાજેવાબેમાણસોઅનેએકપંદરવર્ષનીછોકરીએકવિડિયોનીકોપીલઈનેઆવ્યા. જેમાંપંદરવર્ષની સગીર છોકરીસાથેમનિષનોવિકૃતવિડિયોહતો. છોકરીએ એને ફસાવ્યો હતો. એઓપાંચલાખડોલરમાંગતાહતા. ક્યાંતોપાંચલાખડોલરક્યાંતોપોલીસ. સગીરસાથેરેપનોકેશઅનેલાઈફસેન્ટન્સ. ક્યાંતોકાયમનીબ્લેકમેઈલિંગનીસતામણી. દીકરીએબાપનીવાતજાણી. કહેકેઆપણેજપોલીસનેખબરઆપીએભલેપાપાજીવનભરમાટેજેલમાંજાય. તું ડિવૉસ લઈ લે. મને સમજાયું નહિ કે શું કરું. આખરે એ મારો પતિ હતો. નાનપણથી જ મને પ્રેમ હતો. દારુ અને ડ્રગનું એડિક્શન હોય છે એમ સેક્સનું પણ એડિક્શન હોય છે. બીલ કોસ્બીને હતું. બીલ ક્લિંટનને હતું. આસારામ અને એના દિકરાને હતું. એવું જ મારા મનિષને છે.
બાપ-દીકરી બહાર ગયાં હતાં. બસમેંમરવામાટેમનેઅનુકૂળનઆવતીદવાનોલેથલડોઝલઈલીધો. પણદીકરીઘરેજલ્દીઆવીગઈ. એણેમનેહોસ્પિટલમાંદાખલકરી. હુંમરીનશકી. બચી ગઈ.
હવે ડોક્ટર કાર્તિકકહે છેકેમારેજીવવુંપડશે. પણમારોસવાલછેશામાટે? મારેજીવવુંતોકોનેમાટે? કેવીરીતે? છેતમારીપાસેજવાબ? જોતમેમારીજજગ્યાએહોતોશુંકરો?
સમયના અભાવે બહેનોને ચર્ચાનો જવાબ “ગુજરાત દર્પણ” પર મોકલવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું. ઘણી બહેનોના જવાબ મળેલા. લગભગ દરેક બહેનો પ્રતિભાવ ‘આપઘાત તો ન જ કરવો જોઈએ અને જે ગુનો કરે છે, દાંપત્ય જીવનમાં દગો કરે છે તેને શિક્ષા થવી જ જોઈએ’ તે મુજબના હતાં. સ્થળ મર્યાદાને કારણે ચર્ચાની બધી વિગતોનો સમાવેશ નથી થયો પણ ત્રણ બહેનોના જવાબો અત્રે પ્રસિદ્ધ કરેલ છે. એમાં લેખક શ્રી પ્રવીણ શાસ્ત્રીને વાર્તા પુર્તી માટે શ્રી ઈલાબેન રમેશ શાહ
[૭૩૨ – ૮૪૧ – ૦૭૯૧] નો “દીકરી સાથેનો સંવાદ” ગમ્યો છે.
ઈલા બહેનને વાર્તા પુર્તી માટે ધન્યવાદ.
તો હવે આગળવાંચો –
‘મોમ હવે રડવાનું નથી. ભગવાને તને મારે માટે બચાવી લીધી છે. તારા પ્રેમ અને સપોર્ટ તો મારી જીંદગીના બે હાથ છે. લીનાનો હાથ પકડી એ બાજુમાં બેસી ગઈ. મમ્મી એક વાત પુછું? તેં આત્મહત્યાનો નિર્ણય લેતાં પહેલાં સહેજ પણ વિચાર ન કર્યો! તું આટલી ભણેલી , ગણેલી ખૂબ જ આત્મવિશ્વાસ ધરાવતી, કે જે બીજા માટે આદર્શરૂપ બને છે, અને તે આવો ક્ષણિક આવેશમાં આપઘાતનો નિર્ણય લીધો?
હું માનું છું કે ડેડીની ભૂલ છે. હું એ પણ માનું છું કે તને આઘાત લાગ્યો છે કે આ વાતની દીકરીને ખવર પડી ગઈ. હવે હું એને શું મોઢું બતાવીશ! મમ્મી તું ભૂલી ગઈ કે હું પણ મેડિકલ ડોક્ટર છું; અને આવી વાત મારાથી વધારે કોણ સારીરીતે સમજી શકશે. આપણે બન્ને એકબીજા સાથે અને એકબીજા માટે જીવવાનું છે. મમ્મી એક ખાસ વાત; અત્યાર સુધીની આખી જીંદગી તું મારા અને ડેદી માટે જીવી. હવે તારે તારા માટે પણ જીવવાનું છે. જો એને એના કર્મોની સજા મળીજ ગઈ ને? આ ઉમ્મરે ડેડીએ સમાજમાં ઈજ્જત અને માન બન્ને ગુમાવ્યા. વધુમાં બાકીની જીંદગી જેલમાં જ ગુજારશે.’
‘મમ્મી, હવે હું તારી સાથે જ છું. મને પણ તારી જેમ ડેડી એટલાજ વ્હાલા હતા; પણ એમના પોતે કરેલા દાંપત્ય જીવનના દ્રોહની સજા ભોગવવી જ જોઈએ. હવે આ વખતે તારી વારંવારની માફી નહિ મળે – બરાબરને. !’
‘ચાલ જલ્દી જલ્દી સ્વસ્થ બની જા. આપણે બન્ને સાથે મળીને આગળની સફર ખૂબ જ સમજદારીથી વિતાવીશું; અને આપને સમાજમાં આ રીતે સહન કરતી બીજી સ્રીઓને જાગૃત કરવાની છે. સજા કરવાના બહાદુર નિર્ણય લેવા માટે તૈયાર કરીએ.’
‘લીના હવે કેમ છે?’ ડોક્ટર કાર્તિક એમનો રાઉન્ડ પુરો કરી ફરી મળવા આવ્યા. કાર્તિકે લીનાના ચહેરા ઉપર સહેજ સ્મિત જોયું. ‘મને લાગે છે કે તને તારા પ્રશ્નોનો જવાબ મળી ગયો’
‘હા ડોક્ટર, આ મારી દીકરી મીલીએ મને જાગૃત કરી. મારી આંખો પરથી લાગણીની પટ્તીઓ ખોલી નાંખીને મને વાસ્તવિક દુનિયામાં લઈ આવી. હવે હું મારા ભવિષ્યને સાફ જોઈ શકું છું. મારો આત્મહત્યાનો નિર્ણય ખોટો હતો. હવે હું સમાજની મારા જેવી પિડિત સ્ત્રીઓને જાગૃત કરવા માટે જીવીશ. મારી દીકરી સાથે મારી આ નવી સફર મને દુર લઈ જશે.
૦૦૦૦૦૦૦૦૦
ઈંદિરાબેન પારેખ (૭૩૨-૨૮3-૩૫૬૭) નો પ્રતિભાવઃ
સૌપ્રથમ તો આવી ડિબેટ શરૂ કરનાર ભગવતીબેનને ખૂબ ખૂબ ધન્યવાદ આપું છું. ઘણાં પોતાના જીવનમાં આવેલ ચઢાણ અને ઉતારને ન જીરવી શકતાં જીવનનો અંત આણવાનો નાદાનીયતભર્યો પ્રયાસ કર્યો. પણ આપણા શાસ્ત્રોક્ત પ્રમાણે જન્મ અને મરણ ની લગામ પરમાત્માએ પોતાના હાથમાં રાખી છે.
આ વાર્તામાં લીનાના નસીબમાં મરવાનું નથી લખ્યું અને એ બચી ગઈ. હવે જ્યારે એ બચી ગઈ છે તો નારીશક્તિને ઉજાગર કરવાનો તેને સંપૂર્ણ અવસર પ્રાપ્ત થયો છે. સંસારમાં નારીશક્તિના અમાપ દાખલાઓ જોવા મળે છે.
સંસારમાં નાસીપાસ થયેલી બહેનોએ પોતાના જીવનની હવે પછીની કારકિર્દિ ઉપરથી સચોટ દાખલો મળે એવા પ્રયત્નો કરવા જોઈએ. પોતાના સંતાન, પોતાની દીકરી જે મેડિકલનો છેલ્લા વર્ષનો અભ્યાસ કરે છે તેના જીવનમાં એક તેજ બિંદુ બનીને સાથ સહકારથી પ્રોત્સાહિત કરવી જોઈએ.
અને શા માટે જીવવું, તો તેના જવાબમાં સમાજમાં દાખલા રૂઓઅ બનવા – પોતાના સંતાન માટેના જીવનને ઉજાગર કરવા જો જીવીએ છીએ તો પોતાના “સ્વયંના જીવન”, હવે પછીનું શેષ જીવન ઉત્સાહ પૂર્વક જીવી લેવું જોઈએ.
આધ્યાત્મિક રીતે વિચારીયે તો ચોર્યાસીલાખ ફેરા બાદ પૂર્વજન્મના મહાપૂન્ય યોગે પરમાત્માએ માનવ પદવી આપી છે. તો આ પદવીને એળે કેમ જવા દેવાય. આથાના ઉધ્ધારમાટે દેવોને પણ મનુષ્ય જન્મ લેવો પડે છે. તો મારા ખ્યાલથી કોઈએ આ ભવનો ફેરોઅફળ જવાદેવાની ભૂલ ન કરતાં, જાગૃતતા કેળવવી જોઈએ. કદાચ મોક્ષ પ્રાપ્ત કરી શકીયે કે ન કરી શકીયે પણ સદ્ગતી પ્રાપ્ત કરવાના પ્રયત્નો તો જરૂર કરી શકીએ. તો હવે પચીનું બાકીનું જીવન જ્ઞાની પુરુષોના સાનિદ્ગ્યમાં આત્માને ઉંચાઈ ઉં લઈ જવાના પ્રયત્નો જરૂર કરવા જોઈએ.
***
એક અજ્ઞાત બહેનનો પ્રતિભાવઃ
મારા મત મુજબ મનિષને સજા થવી જ જોઈએ. તેને બચાવવા પાંચ લાખ ડોલર તો શું પણ પાંચ ડોલર પણ ખર્ચવા જોઈએ નહિ. એક ઐયાસી જીવન માટે ભર્યાભાદરા કુતુંબને નષ્ટ કરતો આ પ્રયાસ સમાજને બોધ આપે છે.
આજે મને જૂની ‘મધર ઈન્ડિયા” મૂવીની યાદ આવે છે. નરગીસ પોતાના જ દીકરાને ગામની જ દીકરીને બે ઈજ્જત કરવાના ગુના માટે જાતે દીકરા ઉપર બંદૂકની ગોળી મારી, મારી નાંખે છે. તેમ લીનાએ પણ પોતાના પતી મનીષની સજા માટે સહેજેય દયા રાખ્યા વગર કોર્ટ જે સજા કરે તે મંજૂર રાખી તેને જેલમાં જ મોકલવો જોઈએ. કુટુંબ માટે લીનાએ જે ભોગ આપ્યો છે; રો જે રોજ ૧૨ થી ૧૬ કલાક કામ કરીને કુટુંબને સાચવવું અને સાથે સાથે પોતાની જેમજ ડોક્ટર બનાવવાની ઈચ્છા છે અને તે માટે દિવસ રાત કામ કરે છે.
આ વાર્તા બીજી એક રીતે બોધ દાયક બને છે. મનુષ્ય એક સામાજિક પ્રાણી છે. તે બે ટંક ખાવા મળે તેનાથી સંતોષ પામતો નથી. સમાજમાં રહેલા માનવીઓ હંમેશા સામાન્ય રીતેગૃહસ્થીના નિયમોને જાળવતા હોય છે. પણ દરેક પુરુષ સંયમી પણ હોતા નથી. સ્ત્રીઓને માથે બેવડી જવાબ દારી હોય છે. એક ઘરને સાચવવાનું અને બીજું એટલું જ મહત્વનું વરને સાચવવાનું. બહેનોએ ખાસ કામ અને ઘરની સાથે પરસ્પરના પ્રેમને પણ એટલો જ જીવંત રાખવો જોઈએ.
હવે જ્યારે મનીષે લીનાને મનથી ખુબ જ દુઃખ આપ્યું છે; જેને લીધે તે અમેરિકા આવ્યો તે પણ તે ભૂલી ગયો છે. લીનાએ તેને સાચવ્યો છે. પોતે થાકીને પણ પતિ અને દીકરી માટે ભોજન સાથે સર્વ કામની જવાબદારી તે નિષ્ઠાપૂર્વક નિભાવે છે. તેવા સંજોગોમાં મનિષે તેને બને તે કામમાં મદદ કરી તેને લાગણીથી તરબદર કરવી જોઈએ. તેના કરતાં તે તદ્દન ખોટું જ આચરણ કરે છે. એટલે સમાજમાં આવા કિસ્સા ન બને તે માટે હવે તેને જેલમાં મોકલી તેની દીકરીના ભવિષ્યને બચાવવું જોઈએ.
મારું એક સૂચન છે. જો આ ડિબેટનો સમય થોડો વધુ રાખી, આ સવાલ જવાબની ચર્ચા તે જ સમયે આવેલ બધી જ બહેનોની હાજરીમાં થાય તો આખી ડિબેટ જીવંત લાગશે.
શું થયું તે સમજાયું નહીં પણ મારા મોં પર સફેદ ચાદર ઢંકાઈ ગઈ. એક ક્ષણમાં હું મારા શરીર થી અલગ થઈ ગયો. મારું પારદર્શક નવું સ્વરૂપ મારા સ્થૂળ દેહની પાસે ઉભું રહી ગયું. હવે મને ખાત્રી થઈ કે મારા દૈહિક જીવનનો અંત આવી ગયો હતો. હું મૃત્યુ પામ્યો હતો. મારા બધા આપ્ત જનો ભેગા થઈ ગયા હતા. એમણે થોડા આંસુ સારી વાસ્તવિકતા સ્વીકારી લીધી. પ્રેતાવ્સ્થામાં હું બધાને જોતો સાંભળતો હતો. કોઈ મને જોતું સાંભળતું નહોતું. પાડોશી મણી બા અનસૂયા ને વળગીને બેઠા હતા. સનમુખકાકાએ મારા ફ્યુનરલ માટે સસ્તી વ્યવસ્થાની જવાબદારી લઈ લીધી હતી. પંડ્યાજી જુદા જુદા મા’રાજો પાસે ફોનપર દિવસ ક્રિયાના ક્વોટેશન માંગતા હતા. મિત્ર જગદીશ, બધા સગા-સ્નેહીઓને ફોનપર મારા અકાળ અવસાનના સમાચાર ફેલાવ તો હતો. સામેના એપાર્ટ્મેન્ટમાંથી માયા બધાને માટે ચ્હા લઈ આવી હતી.
મને મારા સ્નેહિઓ પ્રત્યે માન ઉપજ્યું. મેં બધાને થેન્ક્યુ કહ્યું પણ મને કોણ સાંભળે!
મારો પુત્ર દિપક, અનસૂયાને મારી લાઈફ ઈન્સ્યોરન્સ પોલિસી માટે પૂછતો હતો. મારી પુત્રવધૂ વ્યુઈંગ વખતે સફેદ કે કાળી સાડી પહેરવી તેની ચિંતામાં હતી..
મારા બોડી માં મોર્ટિશિયને ફોર્માલ્ડિહાઇડ ભરી, સ્યૂટ પહેરાવી કાસ્કેટ માં વ્યુઇંગ માટે મૂકી દીધી. બિચારી મારી અનસૂયા! મને એની ખૂબ દયા આવી. ફ્યુનરલ હોલ ચિક્કાર હતો. મારે માટે હું ખુશ થઈ જાઉ એવી સારી સારી વાતો થઈ. સસ્તાં એમેચ્યોર બ્રાહ્મણે અષ્ટમ પષ્ઠમ ભણી, પાંચ-છ ચોખાના લોટના પીંડ મારા કાસ્કેટમાં પધરાવી દીધા. મારો (વરઘોડો?) હોર્સ પર નહીં, પણ મારી શ્મશાનયાત્રા હર્સમાં નીકળી …
….વધુ વિચારું કે જોઊં તે પહેલા કોઈકે મને મારી બોચીમાંથી ઊંચકીને એક બ્લેક ટ્રકમાં નાખ્યો.. ટ્રકમાં એક મોટા મિકેનીકલ પાડા પર મોટી મુંછો અને મોટા ડોળાવાળો બિહામણો બ્લેક સવાર બેઠો હતો.
ગભરાઈને મેં પુછ્યું ” આપ કોણ છો?..મને ક્યાં લઈ જાવ છો?..હજુતો મારે મારું બેસણું અને દિવસક્રિયા જોવાની છે!
” આઈ એમ મિસ્ટર યમ.“
“હું તને ઑફિસર ચિત્રગુપ્ત પાસે લઈ જાઊં છુ. તારું ક્રિમેશન થઈ ગયું. નાવ યુ કાન્ટ ગો બેક ટુ ધ અર્થ એનીમોર. હવે જો ભૂખ લાગી હોય તો તારા કાસ્કેટમાના થોડા ચોખાના લાડવા ખાઈ લે.” મેં ચાખવા માટે લાડુ મોંમા મુંક્યો પણ થુંકી નાંખ્યો. મારી અનસૂયા તો કેવા સરસ મસાલા લાડુ બનાવે છે.
છેવટે ચિત્રગુપ્તની ઑફિસ આવી. મને ધક્કો મારી ઉતારી પાડ્યો. સામે ચિત્રગુપ્ત કોમ્પુટર લઈને બેઠા હતા. નાક પર ઉતરેલા ચશમા ઉપરથી મારા પર વક્ર દ્રષ્ટી નાંખી પુછ્યું “યોર નેઈમ પ્લીઝ!”
મેં મારા પગની પાટલીના તળિયા બતાવ્યા. તળિયા કોમ્પુટર સાથે મેચ થયા. ચિત્રગુપ્ત સાહેબે એક ક્લિક કરીને બાવન પાનાનો પોર્ટફોલિયો પ્રિન્ટ કર્યો. એક કોપી મને આપી. ‘ગમ ગચ્છ ટુ ગો’ જેવા અંગ્રેજી સંસ્કૃત પ્રિન્ટ થયેલું હતું. હું ગુજરાતી-ઈંગ્લીસ બોલું તેવું જ. ચિત્રગુપ્તે કહેવા માડ્યું….
‘હંઅ…એઝ પર યોર પોર્ટ્ફોલિયો, તું બ્રાહ્મણ છે. જન્મે, પણ કર્મે નહિ. તારા પિતાએ મોટો ખર્ચો કરી તને યજ્ઞોપવિત સંસ્કાર આપ્યા. થોડા દિવસમાં જ જનોઈ કાઢી નાંખી. નિત્ય સંધ્યા તો કરી જ નથી. આવડતી હોય તો કરેને! દેશ છોડી અમેરિકા આવી ગયો. નોકરીમાં ખોટા ખોટા ઓવરટાઈમ કર્યા. ઈન્કમટેક્ષમાં જાત જાતના છીંડા શોધી અપ્રમાણીકતા આચરી. આ બધો રૅકોર્ડ સાચો છેને?
હા સાહેબ!…પણ મેં મારા અનેક સગાવ્હાલાને અમેરિકા બોલાવી તેમને નોકરી ધંધાએ લગાડ્યા છે. મેં મારા બધાજ વડીલોની બને તેટલી સેવા કરી છે. તેમને જરાપણ દૂભવ્યા નથી. કડવા ઘંટૂડા ગળીને પણ સૌ નગુણા સગાઓ પ્રત્યે સદભાવ રાખ્યો છે. નેત્રયજ્ઞમાં નામ વગર આપેલું ડોનેશન ટેક્ષમાં પણ બતાવ્યું નથી. મારી અનસૂયાને મેં વફાદાર રહીને સાચો પ્રેમ આપ્યો છે. અનેક તકો હોવા છતાં કોઈ લફરાંમા પડ્યો નથી. અમેરિકામાં રહેવા છતાં દારૂને અડક્યો નથી,. માંસાહાર કર્યો નથી…
બસ..બસ. આ બધું પણ તારી પ્રોફાઈલમા છેજ. અને એજ મારે માટે મોટો પ્રોબ્લેમ છે.
યોર ગુડ એન્ડ બેડ ડીડ્સ આર ઇક્વલી બેલેન્સ આઊટ્સ. આવા કેસમાં ક્યાં તો ટોસ ઉછાળી નક્કી કરીએ કે અડધો સમય સ્વર્ગ અને અડધો સમય નર્કમાં મોકલીએ. બીજો એક માર્ગ એ છે કે તને ચોઈસ આપવામાં આવે. એક વખત તું જે નિર્ણય લે તે પર્મેનન્ટ થઈ જાય. બોલ તારે શું કરવું છે?
“સર, આમ તો મારી ઈચ્છા સ્વર્ગની જ છે પણ મને જો પ્રિવ્યુ ની તક મળે તો સ્વર્ગ નર્ક બન્ને જરા જોઈ લઉ.”
ચિત્રગુપ્ત સાહેબે જરા માંથું ખજવાળ્યું. ચશ્મા ઊંચા નીંચા કર્યા. કોમ્પ્યુટરમાં ચેક કર્યું. બે ત્રણ ફોન કર્યા.
પછી મને કહ્યું “ઇટ્સ ઓકે. તારી સાથે સ્વર્ગ અને નર્ક બન્ને માટે એસ્કોર્ટ ગાઈડ ની વ્યવસ્થા કરી છે. મેઈક સ્યોર ધેટ યુ મેઈક રાઈટ ડિસીસન.”
થોડી વારમાંજ એક વૃદ્ધ સન્નારી ઓફિસમાં આવ્યા.
વૃદ્ધ હોવા છતાં દેખાવમાં જાણે હેમા માલિની. તેજસ્વી ગાંભિર્ય મુખમુદ્રા. પગે લાગવાનું મન થાય એવો પ્રભાવ.
એણે કહ્યું ” પધારો આપણે પહેલા કૈલાસલોકમાં જઈશું. પછી વૈકુંઠ અને સંતલોકમાં જઈશું. એમણે ઓઢેલી શાલ પાથરી. એનાપર અમે બન્ને ઉભા રહ્યાં.
અમે ઉડ્યા…માઈલો ઊંચા ગગનમાં.
….અમે આવી પહોંચ્યા હિમાચ્છાદિત કૈલાસલોકમાં. શિવજી પાર્વતિમાતા સાથે એક ઈગ્લુ જેવી ગુફામાં હતા. કદાચ ધ્યાનમાં હોય કે રતિક્રીડામાં હોય! દર્શન લાભ ન મળ્યો. નજીકમાં ગણેશ ભુવન હતું. એસ્કોર્ટમાતાએ કહ્યું ” અંદર શ્રી ગણેશજી સિદ્ધી, બુદ્ધી લાભ શુભ અને સંતોષીમાં સાથે શિવલીંગ પૂજન કરી રહ્યા છે. બહાર મહાકાય નંદી અને પર્વત જેવા મોટા ઉંદરજીએ પાર્કિંગ કર્યું હતું. એક તરફ ભૂત ટોળી અને બીજી તરફ ગણેશ ગણો નૃત્ય ગાન કરતાં હતાં.
હું તો શિવ ભક્ત. માનસિક રુદ્રાભિષેક કરી નાંખ્યો. થોડી થંડી ચઢી ગઈ પણ મારું જીવન, (અરે મૃત્યુ!) સાર્થક થયું.
પછી અમે વૈકુંઠલોકમાં ગયા. આહા! શું આલ્હાદક વાતાવરણ હતું! ભવ્ય રાજમહેલમાં વિષ્ણુ ભગવાન લક્ષ્મીજી સાથે નિવાસ કરતા હતાં.
મને દર્શનની ઈચ્છા થઈ. મારાં એસ્કોર્ટમાતાએ જણાવ્યું કે હાલ ચાતુર્માસ ચાલે છે. દર્શન નહીં થાય.
મને તેઓ એક લક્ઝુરિયસ થિયેટર મા લઈ ગયા. ત્યાં થ્રી ડી સ્ક્રીનપર વિષ્ણુભગવાન અને લક્ષમીજીને હિંડોળા પર જોયા, દર્શન કર્યા. થિયેટરના બીજા હૉલમાં નરસિંહ મહેતા અને મીરાબાઈ ભજન કરતા હતાં. બીજા ડાન્સ ફ્લોર પર ગોપીઓની રાસલીલા ચાલતી હતી. એક ખૂણામા થોડા ભાગવતાચાર્યો એકલા એકલા કંઈક મનન કરી રહ્યા હતા. મને અહીંના ભવ્ય મહેલો, બગીચાઓ અને રંગીન સુગંધી ફુવારાઓ ગમ્યા.
રસ્તામા ઈદ્રલોક આવ્યું. ગેઈટ પર તાળું હતું. મારી આંખ્ ઈન્દ્રની અપ્સરાઓ ને શોધતી હતી.
ત્યાંથી અમે ઋષિઓના તપોવનમાં ગયા. અપાર શાંતિ હતી. ઋષિઓને સ્વર્ગ તો મળ્યું હતું. હવે શા માટે આકરું તપ કરતાં હશે! મને નવાઈ લાગી.
આગળ જતાં થોડા આશ્રમો દેખાયા. તેમાં સંતો રહેતા હતા. જ્ઞાનેશ્વર, શંકરાચાર્ય, રામકૃષ્ણ પરમહંસ, વિવેકાનંદ, સાંઈબાબા, અવધૂત મહારાજ, જલારામબાપા, સ્વામિનારાયણ ભગવાન વિગેરે ઘણા હતા. એમના કોઈ ભક્તો દેખાયા નહિ. એમની સાથે થોડાક જ ભક્તો હતા.
છેલ્લે ગાંધીબાપૂનો આશ્રમ આવ્યો. આશ્રમની બહાર પ્રાર્થનાસભામાં ઈંદ્ર એના દેવગણ સાથે સાદા વસ્ત્રોમાં મુગટને બદલે ખાદીની સફેદ ટોપી પહેરી પલાંઠી વાળીને બેઠા હતાં. બીજી બાજુ ખાદીની સફેદ સાડીમાં અપ્સરાઓ બેઠી હતી. બાપૂજી દેવોને સદાચાર અને સુરાનિષેધ ઉપર વ્યાખાન આપી રહ્યા હતા.
‘વૈષ્ણવ જન તો’ ભજનથી પ્રાર્થના સભા પૂરી થઈ.
સ્વર્ગ ખરેખર શાંતિધામ હતું.
” હવે આપણે ચિત્રગુપ્તના કાર્યાલયમા પાછા જઈશું. આશા છે કે આપ સ્વર્ગ જ પસંદ કરશો.”
અમે ચિત્રગુપ્તની ઓફિસે પાછા ફર્યા. એમણે નર્ક માટે એસ્કોર્ટને ફોન કર્યો. મને થયું, હવે ચોક્કસ કોઈ માથાપર સગડી વાળી ડાકણ આવશે.
નર્ક જોવાની ઈચ્છા બદલ પસ્તાવો થયો.
….પણ આતો મારા આશ્ચર્ય વચ્ચે રાખી સાવંત જેવી સેક્સી અર્ધનગ્ન લલના આવી. વધારે સમજું વિચારું તે પહેલાતો એણે ‘હાય મી.અશોક રાવલ, આઈ એમ યોર એસ્કોર્ટ ફોર બ્યુટિફુલ નર્કલેન્ડ.’ આટલું કહેતાં તો અતિપરિચિત હોઉં તેમ હગ કરીને મારા હોઠ સાથે તેના હોઠ ચાંપી દીધા.
કૈલાસમાં થીજી ગયેલું લોહી ગરમ થઈ ફરી શરીરમા વહેવા લાગ્યું.
અહીં યુરોપીયન હૅલ, ઈસ્લામીક જહન્નમ અને ઈન્ડીયન નર્કાલય છે. તેમાંથી તને માત્ર ઈન્ડીયન સેક્સનમાજ લઈ જઈશ. અહીંની પરમેન્ટ રેસિડન્સી લેશે તો વિઝીટર વિસા પર બીજા નર્ક જોઈ શકાશે. શીઘ્ર નર્ક યાત્રા પ્રવાસ કંપનીના જુદા જુદા પૅકેજ મળે છે. મારી ઍસ્કોર્ટે જુદા જુદા નર્કની માહિતી આપી.
અમે ડાઉનવર્ડ એલિવેટરમાં પાતાળ લોકમાં ઉતર્યા. અમે જેવા એલિવેટરમાંથી બહાર નીકળ્યા કે હવાઈન સ્ટાઈલથી બિકીનીમાં થોડી કન્યાઓએ પ્લાસ્ટીકના હારથી મારું સ્વાગત કર્યું. મારા કપાળપર કાળું મખમલી તિલક ચોંટાડ્યું. બેટરી ઓપરેટેડ લાઈટથી મારી આરતિ ઉતારી. વેલકમ સોંગ પણ કન્યાઓએ ગાયું. નર્કનો ભવ્ય આવકાર મને ગમ્યો.
મને તો એમ કે સૂર્યનારાયણ વગરના પાતાળમા ઘોર અંધકાર હશે પણ અહિ તો રંગબેરંગી નિયોન લાઈટ ઝગારા મારતી હતી. જાણે સુપર લૉગવૅગાસ!
એક એકથી ચડિયાતા કૅસિનો, લિકરબાર, સ્ટીપ્ટીઝ અને ગો-ગો બાર. પૃથ્વી પરના માનવ જીવન દરમ્યાન ગેરરસ્તે મેળવેલી કાળી કમાણી નર્ક એકાઉન્ટમા જમા થાય છે. અહિ પણ ભ્રસ્ટાચારી દેશનેતાઓ, લાંચિયા અધિકારીઓ, ભાઈલોગો, પાખંડી ધર્મગુરુઓ લ્હેરથી નર્ક જીવન માણતા હતા.
હું મુંઝાયો. ‘મારી પાસેતો અનીતિની કોઈ જ કમાણી ન હતી. હું અહિ કેવી રીતે રહી શકું!’
મારી એસ્કોર્ટે શંકાનું સમાધાન કર્યું.
અહિ મંદિરો છે. ભગવાનના નહિ પણ થર્ડ લેવલના સાંપ્રદાયિક ઘર્માચાર્યો અને બોલિવુડના એક્ટરોના મંદિરો છે. તેમા થોડી સેવા આપવાથી સવાર સાંજ મહાપ્રસાદ ભોજનની કુપન મળી રહેશે. બારમા ડ્રીંક બધાને માટે ફ્રી છે. વિકમાં એક વાર સ્ત્રી સંગ ફ્રી મળે છે. વધારેની ઈચ્છા હોયતો તમારા એકાઉન્ટમાથી કાર્ડ પર જોઈતી વસ્તુ મેળવી શકાય છે.
મારી રહેવાની વ્યવસ્થા?
તેં વેદિયાગીરી કરીને ખાસ અનીતિની કમાણી નથી. તારા એકાઉન્ટમા ખાસ બેલેન્સ નથી.; એટલે માત્ર ચેરિટી સ્ટુડિયો મળશે. મને એણે સ્ટુડિયો એપાર્ટમેન્ટ બતાવ્યો. જાણે મેનહટ્ટનનો પેન્ટહાઉસ.
મેં મનમાં કહ્યું “રાખ્યો”.
“તું તો લેખક છેને!”
‘અહિના ગોસિપ મેગેઝિનમાં રસપ્રદ સેક્સી વાતો લખશે તો થોડો પુરસ્કાર અને પત્રકાર તરીકે વી આઈ પી ક્લબોના પાસ મળશે. તું જીવતો હતો ત્યારે તો કોઈએ તને પુરસ્કાર આપ્યો નથી. કાગળ કોમ્પ્યુટરના ગાંઠના ગોપીચંદન કરીને લખતો હતો.’
મને ખાત્રી થઈ ગઈ કે અહીં મારી રંગીન કામનાઓ ભોગવી શકીશ.’
એક જગ્યાએ કંઈક કંસ્ટ્રકશન ચાલતું હતું.
મેં પૂછ્યું, “અહીં શું બંધાય છે?”
અહીં ભારતના ગુંડા ધારાસભ્યો અને રાજ્યસભાના નક્કામા લોકો માટે લકઝૂરિયસ વસાહત ઉભી થાય છે.
હવે અમારી પ્રિવ્યુ ટૂર પૂરી થવા આવી હતી.
પ્રવાસનો થાક ઉતારવા અમે સ્ટ્રીપર બારમાં આવ્યા. એસ્કોર્ટે મને બ્લેક લેબલ ની ઓફર કરી, પણ હું તો બ્રાહ્મણ. માત્ર મહાશીવરાત્રીને દિવસે થોડી ભાંગનો પ્રસાદ લેતો એજ.
મેં દૂધ માંગ્યું. દૂધને બદલે મને સુપ્રિમ ડિલક્સ ફાલુદો મળ્યો.
એસકોર્ટે મારું ધ્યાન દોરતાં જણાવ્યું કે સ્વર્ગના ત્રણ ચાર દેવો વેશ પલટો કરીને ગેરકાઈદે નર્કમાં ઘુસી આવ્યા હતા. ગાંધીજીની મનાઈ છતાં છાના છપના સુરા-સુંદરી ને નર્કમાં ભોગવી લેતા હતા. માત્ર રાહુ અને કેતુની પાસેજ અહિ આવવાની પરમિટ હતી.
તું શિવ ભક્ત છે અટલે કૈલાસમા ભૂત ટોળીમા રહેવાનો અને શીવજીના ડમરૂ સાથે નૃત્ય કરવાનો લાભ મળશે. વૈકુંઠમા ગૌશાળામા ગાયમાતાના પવિત્ર છાણ-મૂત્ર સાફ કરવાનો અલભ્ય લ્હાવો મળશે. બીજી એક શક્યતાછે કે તું ગુજરાતી છે એટલે બાપૂજીના સેવાશ્રમમા એની બકરીની લીંડી સાફ કરવાનું સરળ કામ પણ મળી જાય. જ્યાં ઓપનિંગ હશે ત્યાં તને ગોઠવી આપીશ…. હવે બોલ… ‘સ્વર્ગ કે નર્ક… ઈટ્સ યોર ચોઈસ.
મેં ચિત્રગુપ્તને જવાબ આપ્યો “નર્કાલય મને વ્હાલું કે વૈકુંઠ નહીં રે આવું”
-:00000:-
………હવે તમે ઉઠશો! ધર્મપત્ની અનસૂયાનો અવાજ સંભળાયો. કેટલું ઘોરો છો!… ઊંઘમાં શું લવારો કરતા હતા?…વૈકુંઠ નહીં રે આવું… નહીં રે આવું…..એ વળી શું ગાતા હતા?…મોં પર ઓઢેલી ચાદર ખેંચતા શ્રીમતીએ હુકમ કર્યો. ‘ફ્રેસ થઈ ચ્હા પી લો. વાર્તા લખવાનું કહેતા હતા તે ક્યારે લખશો?’
ઊર્જિતાએ પ્રેગનન્ટીટેસ્ટ કરી લીધો. હાશ થઈ ગઈ. એણે મનિષાનીદીકરીનીદશમીબર્ઠડે પાર્ટીમાં જવા સરસ સાડી પહેરવા માંડી અને રાહુલ આવી પહોંચ્યો. અડધી વિંટાવળાયલી સાડી ખેંચાઈ ગઈ અને ઊર્જિતા રાહુલની છાતીમાં સમાઈ ગઈ.
રાહુલ કોલેજની હોકી ટીમનો ખેલાડી હતો. પાંચ ફૂટ દશ ઈંચની ઊર્જિતા કોલેજની બાસ્કેટ બોલની ખેલાડી હતી. અમૃતસરથી મુંબઈ આવેલો છફૂટપાંચઊચોરાહુલ હેંડસમ અને આધુનિક વિચાર ધરાવતો પ્રતિભાશાળી યુવાન હતો. બસ; બે વચ્ચે પ્રેમ થવા માટે આટલું પુરતું હતું. ઊર્જિતા ગુજરાતી માબાપની નામરજી છતાં પંજાબી રાહુલ સાથે લગ્ન કરવા તૈયાર હતી. જો કે રાહુલ લગ્નની જરૂરીયાતમાં માનતો જ ન હતો. બાર વર્ષ પહેલાં ઊર્જિતા અને રાહુલનું લગ્નવગરનું સહજીવન શરૂ થઈ ગયું હતું..
રાહુલ મેજર એપ્લાયન્ન્સ નો સેલ પ્રમોટર બન્યો. દેશભરમાં સેલ્સ એડવાઈઝર તરીકે ફરતો રહેતો હતો. ઊર્જિતા પણ પ્રાઈવેટ ફર્મમાં મેનેજર હતી. પાર્ટટાઈમ વિમેન્સ એંપાવરમેન્ટ મુવમેંટમાં સક્રિય કાર્યકર્તા હતી. બન્નેનું જીવન સારી રીતે વહેતું હતું. બે દિવસથી ઊર્જિતાને લાગતું હતું કે પેટમાં કંઈક ગરબડ છે. ગઈ કાલે જ પ્રેગ્નંટી ટેસ્ટની કીટ્સ લાવી હતી. આજે સાડી પહેરતાં પહેલા ટેસ્ટ કરી લીધો. અનેનિરાંતનોશ્વાસલીધો.
‘છોડ મને. ફ્રેસ થઈને તૈયાર થઈ જા. પાર્ટીમાં જવાનું મોડું થઈ ગયું છે.’
ભજન ગાયીકા નિરાલીના પુત્ર સુનીલની સ્મશાન યાત્રામાં હજારો માણસો જોડાયા હતા. નિરાલીએ રડતી આંખ સાથે સૌથી પ્રથમ પોતાના દીકરાને ખભો આપ્યો હતો. ભજન ગાયીકાનો દીકરો સુનીલ રિયાલીટી શો “આવતી કાલનો સંગીતકાર” સ્પર્ધામાં પહેલા દશમાં પસંદગી પામી ચૂક્યો હતો. પ્રસિદ્ધ થઈ ચૂક્યો હતો. સ્પર્ધાનો દોર ચાલુ જ હતો અને એ દરમ્યાન જ એનું ખૂન થયું. સુનિલ એની હોટેલ રૂમમાં એકલો હતો તે દરમ્યાન કોઈએ એના કપાળ પર એક બુલેટ ધરબાવી દીધી હતી. પોલીસે ઘટતા કાગળીયા કરી લાશનો કબજો નિરાલીને સોંફ્યો હતો. સ્મશાન ઘાટ પર ચિતા ખડકાઈ. અને માએ અશ્રૂધોધ સાથે પોતે આગ ચાંપી હતી. સુનીલ એનો દત્તક લીધેલ પુત્ર હતો. માનો એકનો એક દીકરો ભસ્મ થઈ ગયો હતો.
મોટિવ અને મર્ડરર શોધવા ક્રાઈમબ્રાન્ચની આખી ટીમ કામે લાગી ગઈ હતી. એના અનેક મિત્રો અને ઈર્ષ્યાળુ દુશ્મનો પણ હતા. સોહામણો અને રંગીલા સ્વભાવનો સુનીલ સ્ત્રી મિત્રોથી ઘેરાયલો રહેતો હતો. પોલીસ ટીમને મર્ડર વેપન મળ્યું ન હતું. સ્પર્ધામાં ભાગ લઈ ચૂકેલા, સ્પર્ધામાંથી લઈ દૂર થઈ ગયેલાઓથી માંડી, સ્પર્ધામાંના ગાયકો અને આયોજકોની કડક તપાસ થતી રહી. ઘણાંના ફિંગર પ્રિન્ટસ લેવાયા. બે વીક થઈ ગયા. મમ્મી નિરાલી મુંબઈથી પોતાના ઘરે દિલ્હી પહોંચી ગઈ. દિવસો વીતતા ગયા. ગુનેગાર પકડાયો નહિ. દુઃખનું ઓસડ દહાડા નિરાલી માટે કારગત ન નિવડ્યું. પુત્ર શોક વધતો ગયો. ડિપ્રેશન વધી ગયું. અને એક દિવસ ઝેરી દવા લઈને આત્મહત્યા કરી લીધી. ન્યુઝ મીડિયા, સોસિયલ મીડિયાએ ફરી બે દિવસ કાગારોળ મચાવી અને બીજા વિષય તરફ વળી ગયું. સંગીત સ્પર્ધા પૂરી થતાં મીડિયા પણ શાંત થઈગયું હતું. સુનીલ અને એની મા નિરાલી અવસાન પામી અને એની પાછળ કોઈ સ્વજન હતું નહિ. કોઈ ખાસ મિલ્કત પણ હતી નહિ. ત્રણ ચાર મહિનામાં જ મા દીકરો ભૂલાઈ ગયા.
સુનીલ મર્ડર કેસની ફાઈલ બંધ નહોતી થઈ. ક્રાઈમબ્રાંચની સિનીયર ઈનસ્પેકટર શીતલ આહુજાના હાથમાં સુનીલ મર્ડર કેસ સોંફાયો. દશમાં સિલેક્ટ થયેલી એક છોકરી પર શીતલનું ધ્યાન કેંદ્રીત થયું. નંબર વન થઈ શકે એવી ગાયીકાએ એક પછી એક ભૂલો કરવા માંડી અને સ્વેચ્છાથી એલિમિનેશન સ્વિકારી લીધું હતું. એ હતી કેયા.
કેયા સુન્દર હતી. મીઠ્ઠી હતી. સુનીલની મિત્ર બની ગઈ હતી. સુનીલની હત્યાના ચાર દિવસ પહેલાં કેયાએ, સુનીલની મમ્મી નિરાલી સાથે એક હોટેલમાં લંચ લીધું હતું.
ઇનસ્પેક્ટર શીતલ અમદાવાદ કેયાને ત્યાં તપાસ કરવા ગઈ.
‘કેયા, તું જ નંબર વન બનીશ એવી મારી ધારણા હતી. હું દર શનિ રવિ તમારો પ્રોગ્રામ જોવા ટીવી સામે બેસી જતી હતી. એકદમ શું થયું કે ખૂબ જલ્દી એલિમીનેટ થઈ ગઈ.’
‘ના, તમે માનો છો એવું સરસ હું ગાતી નથી. બસ, શોખને ખાતર થોડું ગાઉં છું એજ.’
‘બેટી, વધુ વિનમ્ર થવાની જરૂર નથી. ચોક્કસ પણે તું કેળવાયલી ગાયીકા છે. એની સાક્ષી આ દિવાલ પરનો ફોટો છે. આ તારી સાથે હાર્મોનિયમ પર કોણ છે?’ ઇનસ્પેટર શીતલે પ્રેમથી પુછ્યું.
‘એ મારા પપ્પા છે.’
;હા હું જાણું છું. પ્રખ્યાત ગઝલ ગાયક રાજેંદ્રજીને કોણ ન ઓળખે. તું રાજેંદ્રજીની બેટી છે તે લોકો ન જાણે પણ મારા કોલેજ કાળમાં એઓ ખૂબ જાણીતા હતા. અમારી કોલેજમાં એક ગઝલનો પ્રોગ્રામ હતો એમાં એમને આમંત્રીત કર્યા હતા. એમની સાથે ગાવામાં એક કંપેનિયન ગાયીકા એક છોકરી પણ હતી, એ કોણ તારી મમ્મી હતી?’
ઈંસ્પેકટર શીતલજી એ મારા જન્મ પહેલાંની વાત. મને ખબર નથી કે એની સાથે કોણ એમના પ્રોગ્રામમાં જતું હતું. મમ્મીના કહેવા મુજબ મારા જન્મ પછી એમણે બહાર પ્રોગ્રામ આપવાનું બંધ કર્યું હતું. મારા દાદાનો એક્ષપોર્ટ ઈંપોર્ટનો બિઝનેશ છે. તેમાં જ વ્યસ્ત રહેતા હતા. માત્ર શોખ ખાતર રોજ સવારે ચાર થી છ બે કલાક રિયાઝ કરી લેતા. એઓ પોતાની રીતે શાસ્ત્રીય રાગમાં ગઝલ કંપોઝ કરતા અને મને પણ શીખવતા. હું એલિમિનેટ થઈ પછી થોડા દિવસમાં જ એઓ હાર્ટએટેકમાં ગુજરી ગયા.’
‘તું સુનીલને કેટલા સમયથી ઓળખતી હતી?’
‘અમારી ઓળખાણ “આવતી કાલનો સંગીતકાર” પ્રોગ્રામમાં જ થઈ હતી.
‘આ પહેલાં તું એને ઓળખતી હતી?’
‘ના’
‘અત્યારે તારી મમ્મી ક્યાં છે?’
‘પપ્પાના અવસાન પછી ધીમે ધીમે એમણે ઓફિસનું કામ સંભાળવા માંડ્યું છે. અત્યારે તે ઓફિસમાં જ હશે. મેમ, આ બધું તમે અમને કેમ પુછો છો? સુનીલના ખુન માટે તમને મારા પર શંકા છે?’
‘ના કેયા, અત્યારે તો તારા પર અમને જરા પણ શંકા નથી. બધો આધાર તારી પાસેથી સાચી માહિતી ઉપર છે. ગભરાઈશ નહિ અને ચિન્તા પણ કરતી નહિ. અમારે સુનીલની ફાઈલ બંધ કરતાં શક્ય એટલી માહિતી એના ડેટા બેઈઝમાં મૂકવા પડે એટલા માટે પુછું છું. તને ઠીક ના લાગે તેના તારે જવાબ ન આપવા. કેયા તારે સુનીલ સાથે કેવા સંબંધ હતા?’
‘સંબંધ? ખાસ કઈં જ નહિ. સંબંધ માત્ર સંગીતની પ્રેક્ટિસ પુરતો જ. એ હેન્ડસમ હતો. કોઈપણ છોકરીને એની સાથે મૈત્રી કરવાનું ગમે એવો હતો. એ મને પણ ગમતો હતો. પણ હું એને બોયફ્રેન્ડ તરીકે તો ન જ રાખું. એ કોઈ એકને વફાદાર રહે એવો ન હતો. મ્યુઝિક કોમ્પિટશનના પ્લેટફોર્મ પર ઘણાંની એકમેક સાથે મૈત્રી થાય છે ત્યાર પછી ભાગ્યે જ એકમેક સાથે સંબંધ જાળવી રખાય.’
‘એની સાથે ઘણી છોકરીઓએ શારીરિક સંબંધ બાંધ્યા હતા એ વાત સાચી?
‘મેડમ એવી અફવા ચાલતી પણ, સાચી કે ખોટી વાત તે મને ખબર નથી.’
‘કેયા, એક સીધો અને છેલ્લો સવાલ. તારે સુનીલ સાથે શારીરિક સંબંધ હતા? તું એની સાથે સૂતી હતી? તેં એની સાથે કેટલીવાર સેક્સનો આનંદ ભોગ્વ્યો હતો? દરેક પ્રશ્ન સાથે ઇંસ્પેકટર મેડમના અવાજમાં સત્તાની તાકાત હતી. કેયા ધ્રૂજી ઉઠી. આંખમાંથી રેલા ઉતરવા લાગ્યા.
‘મેડમ, આઈ એમ સોરી, આઈ ડોન્ટ વોન્ટુ ટોક એબાઉટ ધીસ. મારે આ બાબતમાં કશું જ કહેવું નથી. સોગન પૂર્વક કહું છું કે મેં સુનીલનું ખુન કર્યું નથી. એની હત્યા સાથે મારે કોઈ પણ સંબંધ નથી. પ્લીઝ લીવ મી એલોન.’
‘કેયા, ડોન્ટ ક્રાય. તું સસ્પેક્ટ નથી. પણ અમારી ફરજ છે કે ફાઈલ બંધ કરતાં પહેલાં શક્ય એટલી ઈંક્વાયરી રિપોર્ટ ભવિષ્યની તપાસ માટે ભેગો કરવો પડે. કદાચ દશ પંદર વર્ષ પછી પણ આ કેસ રીઓપન કરવો પડે તો શક્ય એટલી માહિતી એમાં હોવી જ જોઇએ. ભલે તું આજે આ સવાલનો જવાબ ન આપે પણ પચ્ચીસ વર્ષ પછી પણ આ કે આવા સવાલોના જવાબ પોલીસ કે કોર્ટને આપવા પડશે.’
‘મારે તારી મમ્મીને પણ કેટલીક વાત પુછવી છે. એમને પોલીસ સ્ટેશન પર આવવાનું ફાવશે કે અમે એમની ઓફિસ પર જઈએ?’
બીજે દિવસે ભારતી, પોતાની પુત્રી કેયાને લઈને પોલીસ સ્ટેશન પર પહોંચી ગઈ. સાથે એનો વકીલ પણ હતો.
‘થેન્ક ફોર કમિન્ગ વિથ કેયા ભારતીબેન. અમારી પાસે બધી જ માહિતી છે. હવે કશું જ ચૂપાવવાનો અર્થ નથી. અમે મેળવેલી માહિતીના કન્ફર્મેશન માટે અમે જે પુછીએ તેના જો સાચા જવાબો ન મળે તો અત્યારે જ ફાઈલ ઓપન કરી સસ્પેક્ટ તરીકે બન્નેની જુબાનીઓ જાહેર કરવી પડશે. અત્યારે અમારી પાસે સુનીલની હત્યાની લિન્ક તમારા સૂધી પહોચે એટલી માહિતી છે જ. હત્યાના મોટિવમાં કેયા છે. ભલે એમાં એનો હાથ નથી. મારા પુછ્યા વગર એ રાતથી વાત શરૂ કરો જ્યારે કેયા સુનીલ પાસે ગીતના સરગમના રિહલ્સલ માટે ગઈ હતી. કેયા યુ સ્ટાર્ટ ફર્સ્ટ.’ સિનીયર ઇનસ્પેકટર શીતલે આગળ પાછળની પ્રસ્તાવના વગર ઈનક્વાયરી શરૂ કરી. બે મહિલા સબઈંસ્પેકટર અને પોલીસ પ્રોસિક્યુટરની હાજરીમાં કેયાનું બયાન શરું થયું.
‘હું રિયાલિટી શો પહેલાં સુનીલને ઓળખતી ન હતી. સુનીલ અને અમારી ઓળખાણ શો દરમ્યાન જ થઈ. સુનીલ ભલો અને આકર્ષક યુવાન હતો. એણે મને એક ગીતના વચ્ચેના સરગમના રિહલ્સલને માટે એના રૂમ પર બોલાવી. સામાન્ય વાતચીત પછી એણે કહ્યું કે કેયા યુ આર મોસ્ટ બ્યુટિફુલ ગર્લ. આપણે શોમાં જીતીયે કે ન જીતીયે પણ હું તારી સાથે જ જીવન જીવવા માંગું છું. આ મારી એકાએક ઉદ્ભવેલી લાગણી છે. લવ એટ ફર્સ્ટ સાઈટ. હું ગરીબ માનો દત્તક લીધેલો છોકરો છું. તું મારી સાથે લગ્ન કરશેને?’
મેં કહ્યું ‘આર યુ ઈંસેઇન? ગાંડો થયો છે?. આપણે તો એકબીજાને ઓળખતા પણ નથી.’
એણે કહ્યું ‘ચાલ આપણે અત્યારે જ એક બીજાને ઓળખી લઈએ. એણે શર્ટ કાઢ્યૂં. હું પ્રતિકાર કરતી રહી. એણે મને પીંખી નાંખી. હી રેઇપ મી. હી રેઇપ મી. મારા પગમાં તાકાત ન હતી. અવાજ બંધ થઈ ગયો હતો. ત્યાર પછી વહેલી સવારે એ મને રિક્ષામાં અમારી રૂમ પર મૂકી ગયો. મેં મમ્મીને ફોન કર્યો. મમ્મી અને પપ્પા દોડી આવ્યા. પોલીસમાં ફરિયાદ કરવા જવાના હતા. આમ તો પપ્પા મમ્મીએ એને ટીવી ઉપર જોયો જ હતો પણ એક ફોટો જરૂરી હતો. મેં ઓળખ માટે લેવાયલો એક ફોટો બત્યાવ્યો જેમાં સ્ટુડુયો સેટ પર સુનીલ એની મા ના આશીર્વાદ લેતો ક્લોઝપ ફોટો હતો. એકદમ પપ્પાએ પોલીસ ફરીયાદ કરવાનો વિચાર માંડી વાળ્યો.’
‘ભારતી, એવું તે શું થયું કે દીકરીના પર થયેલો બળાત્કાર પોલીસને જણાવવાને બદલે એ દુઃખને અંદરને અંદર સમાવી દીધું.’ ઇંસ્પેકટર શીતલે પુછ્યું
‘સુનીલ મારા પતિ રાજેંદ્રનો દીકરો હતો. અમને ખબર ન હતી કે તેઓ એક બીજાના ભાઈ બહેન છે.’
‘જરા વિસ્તારથી સમજાવશો; કે આખી વાત શું છે? અમને પણ હજુ સમજ નથી પડતી.’ સિનીયર ઈંસ્પેક્ટર શીતલે પુછ્યું.
‘મેડમ, આ વાત બાવીશ વર્ષ પહેલાં ની છે. રાજેંદ્ર સંગીતકાર હતા. એ કોઈ અજાણી ગઝલ લેતા અને પોતાની રીતે શાસ્ત્રીય રાગમાં કંપોઝ કરતા અને ગાતા. એમણે ધીમે ધીમે પબ્લીક પ્રોગ્રામ આપવા માંડ્યા. એમણે મને પણ સંગીત શીખવવા માંડ્યું પણ મને ખાસ રૂચી ન હતી. એ મને શીખવતા ત્યારે અમારા ઘરની કામવાળી છોકરી દુર્ગા કામ કરતાં કરતાં અમારા રિયાઝ અને વાતો સાંભળતી. ગરીબ ઘરની હતી. મારા સસરાની એ વ્હાલી દીકરી બની ગઈ હતી. એનો કુમળો કંઠ સારો હતો, એકવાર એ કચરો વાળતા મને શિખવેલી ગઝલ મારા કરતા સારી રીતે ગણગણતી હતી. અમે એને ખુલ્લા ગળાથી ગાવાનું કહ્યું. એણે સરસ ગાયું. રાજેંદ્ર એને પોતાની સાથે પ્રોગ્રામમાં ગાવા લઈ જતા. એ માત્ર પંદર વર્ષની હતી. સરસ ગાતી હતી. અમે એનું નામ બદલી નિરાલી રાખ્યું. બન્નેની જોડી પ્રખ્યાત થવા માંડી.’
ભારતી વાત કરતાં અટકી. એણે પાણી પીધું. વાત ચાલુ રહી.
‘એ જ અરસામાં હું પ્રેગનન્ટ થઈ. હું મારા પિયરમાં હતી. નબળી ક્ષણે રાજેંદ્રની મતિ ભ્રષ્ટ થઈ. એમણે દીકરી કે બહેન જેવી દુર્ગાને બળત્કારે પ્રેગનન્ટ બનાવી દીધી. ઘરમાં હું નહતી. દુર્ગાએ મારા સસરાને વાત કરી. રાજેંદ્રએ એનો ગુનો કબુલ કરી માફી પણ માંગી. મારા સસરાનો સ્વભાવ ખૂબ જ ક્રોધી હતો. એમણે મારા પતિને નેતરની સોટીથી દુર્ગાની હાજરીમાં ખુબ માર માર્યો. મારા સસરાએ દુર્ગાને પૂના મોકલી આપી. જ્યાં એણે એક દીકરાને જન્મ આપ્યો. પછી એને દિલ્હીમાં ઘર લઈ આપ્યું અને એને સમજાવી કે આ બાળકને તેં દત્તક લીધો છે એમ જ જાહેર કરજે. મા બનવા માટે તું નાની છે. એણે નિરાલી નામ ચાલુ રાખ્યું એના નામ પર મારા સસરાએ બેંકમાં પૈસા મુક્યા જેના વ્યાજમાંથી એનો નિર્વાહ ચાલ્યો. મારા સસરાએ આ વાત એમના અવસાન સમયે કહી હતી. એણે પૂના છોડ્યા પછી તે દિલ્હીમાં હતી તેનાથી અમે અજાણ હતા. રાજેંદ્રએ બહારના પ્રોગ્રામ બંધ કર્યા. એમના સંગીતને એમણે ઘરના ઉંબરાની અંદર જ પુરી દીધું. પિતાજીના બિઝનેશને સંભાળી લીધો. દીકરી કેયા પાંચ વર્ષની થઈ પછી એને એમણે સંગીત શીખવવા માંડ્યું’
‘જ્યારે કેયાએ અમને બોલાવીને ફોટો સુનીલનો ફોટો નિરાલી સાથે બતાવ્યો ત્યારે જ ખબર પડી કે સુનીલ નિરાલી અને રાજેંદ્રનો દીકરો છે. અમે દિલ્હીમાં નિરાલીને કેયાની ગેરહાજરીમાં મળ્યા. એ નિરાલી દુર્ગા બની ગઈ. એણે સુનીલ સામે એકવારપણ જોયું નહિ. મને કહ્યું આપ દીકરીને સંભાળી લો. હું સુનીલને સંભાળીશ. એ બાપની જેમ છકેલ થઈ ગયો છે. દીકરી કેયાને જણાવવાની જરૂર નથી કે આ હેવાન એનો ભાઈ છે.’
અમે પોલિસ ફરિયાદ કરવાનું માંડી વાળ્યું. પરસ્પર માફી માંગી છૂટા પડ્યા. અમે અમદાવાદ આવી ગયા. નિરાલી સીધી મુંબાઈ ગઈ જ્યાં પ્રોગ્રામનું સુટિંગ થતું હતું.’
‘કેયા તને કેવું લાગ્યું?’
‘ઓહ માય ગોડ! આઈ ડિડન્ટ નો અન્ટિલ ધીસ મોમેન્ટ ધેટ સુનીલ ઈસ માય બ્રધર. ઓહ માય ગોડ. મને આ ક્ષણ સુધી ખબર ન હતી કે પપ્પા મમ્મી નિરાલીજીને ઓળખતા હતા અને મારા રેપ અંગે એમને મળ્યા હતા. અને પોલિસને ફરિયાદ ન કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. મને તો સુનીલની મમ્મીએ મુંબઈ હોટલમાં મળવા બોલાવી હતી. મારી ખૂબ માફી માંગી. પગે લાગ્યા. મને નિરાલીના અમારા પરિવાર સાથેના સંબંધની જાણ તો અત્યારે આ ઓફિસમાં જ થઈ. મારું મન રેઇપ ઘટના પછી અસ્વસ્થ હતું. ગાવામાં ચિત્ત ન હતું. હું એલિમિનેટ થઈ ગઈ. મુંબાઈથી અમદાવાદ આવી ગઈ. મારા પપ્પાને આઘાત લાગ્યો. એમને હાર્ટ એટેક આવ્યો અને ગુજરી ગયા. એના ત્રીજા દેવસે અમને સમાચાર મળ્યા કે સુનીલનું ખૂન થયું છે. અમે એની શ્મસાન યાત્રા ટીવી પર જોઈ હતી.’ કેયાએ વાત પુરી કરી.
‘હવે ભારતીજી અમારી ડિટેકટિવ ટીમે એ શોધ્યું છે કે નિરાલીએ આત્મહત્યા કરતાં પહેલાં તમને એક કાગળ મોકલ્યો હતો. આપની પાસે એ પત્ર છે?’
‘હા, એ હું મારી સાથે લાવી છું. કદાચ સુનીલની હત્યાનો આરોપ અમારા પર આવે તો બચાવને માટે જરૂર પડે.’
‘આપ અમારા ઓફિસરને આપશો કે એ બધાની હાજરીમાં વાંચે અને એનું રેકોર્ડિંગ પણ કરી શકાય. આ ઓરિજીનલ અમારી પાસે રહેશે. એની કોપી અને રિસિપ્ટ આપને મળશે.’
ઓફિસરે એ ટૂંકો પત્ર વાંચ્યો.
ભારતીભાભી,
મેં સુનીલ સાથે ઘણી વાતો કરી. ન છુટકે એટલું કહ્યું કે કેયા તારી બહેન છે. તો કહે કે મને ખબર નથી કે મારો બાપ કોણ છે. મારી મા કોણ છે. હું તો તારો દત્તક દીકરો છું. મારે કોઈ ભાઈ બહેન નથી. આ કોન્ટેસ્ટ પતે પછી હું અમદાવાદ જઈ એના બાપની હાજરીમાં કેયાને મારી પાસે ખેંચી લાવીશ. મારે એને વધુ વાત કરવી ન હતી. આ જાનવરને સમાજમાં ફરતો ના મુકાય. ભલે તે પ્ર્ખ્યાત ધનિક ગાયક કેમ બને.
બસ, મેં બજારમાંથી સાઇલંસર વાળી ગન ખરીદી. દીકરાને હોટલ પર જઈને કપાળ પર ચૂબન કર્યું અને એ જ કપાળ પર એક બુલેટથી રક્ત તિલક કરી મારા સુનીલને પ્રભુધામમાં મોકલ્યો. કઢણ કાળજે એનો અગ્નિ સંસ્કાર પણ કર્યો. હવે હું પણ પ્રભુ શરણે પેટના સંતાનને પોતાનો કરવા જઈ રહી છું.
તમારી દુર્ગા.
ઓફિસરે પત્ર પુરો કર્યો. મૂંગે મહોડે મા દીકરીએ જ્યાં જરૂરી હતું ત્યાં સહી સિક્કા કર્યા. પોલીસ રેકોર્ડ પરની સુનીલ મર્ડર કેસની ફાઈલ કાયમ માટે બંધ થઈ.
જમનાદાદીને “ગ્રાન્ડ મા” શબ્દમાં ગ્રા ને બદલે ગા જ સંભળાતો અને એ ગંદી ગાળ લાગતો એટલે ભુરીને લવથી સમજાવી દીધેલુ કે ‘ભૂરકી મારા ઘરમાં ગાળ નહિ ચાલે. મને દાદીમા જ કહેવાનું.’ બિચારી ભૂરી ઘણીવાર એ સુચના ભૂલી જતી અને ડોશી કપાળ પર હાથ ઠોકીને કંઈક બબડી લેતાં. જમના ડોશી મારું ઘર કહેતાં પણ ઘર તો ભૂરકીનું જ હતું. ભૂરી ને ડોશી મારું ઘર બોલે તેમાં કોઈ વાંધો ન હતો.
ભૂરી નું નામ પમેલા. ભૂરી આંખવાળી અમેરિકન ગોરકી પૌત્રવધૂ. જમના ડોશીને પોતાના દીકરા વહુ સાથે ગ્રહ બરાબર મેચ નહિ થતા. પોતાના દીકરા વહુ સાથે રહેવાને બદલે દીકરાના દીકરા બબલુ એટલે કે ઓર્થોપેડિક સર્જન ડોક્ટર બિરેન અને પમેલા સાથે વધારે ફાવતું. સાડી ચોરાણું વર્ષના જમનાદાદી જૂના જમાનાના મેટ્રીક પાસ. પાંસટ સિત્તેર વર્ષથી અમેરિકામાં રહે એટલે અંગ્રેજી તો આવડે જ પણ ભૂરી એટલે કે પમેલાને ડોશીનું અંગ્રેજી ફની અને મીઠ્ઠું લાગતું અને ડોશીને પમેલાનું ગુજરાતી મજાનું લાગતું. બન્ને ને એક બીજા સાથે સરસ જામી ગયું હતું. જમનાદાદી પમેલાને ભૂરી કહે, ભૂરકી કહે, કોઈવાર ગોરકી કહે. પમેલાને તો એ સ્વીટ જ લાગે.
આમ તો જમના જરાતરા ચાલી શકે પણ બબલુએ એને બેટરી વાળી વ્હિલચેર અપાવી દીધેલી. બસ જમનાડોશી જલસા કરે. બબલુ મોટો ઓર્થોપેડિક સર્જન. એનો બાપ એટલે કે દાદીનો દીકરો પણ દાકતર. દાદીની પુત્રવધૂ પણ દાક્તર. ગ્રાન્ડ ડોટર ઈન લો પમેલા પણ કોલેજમાં સાઈકોલોજીની ડોક્ટરેટ પ્રોફેસર હતી. એણે દીકરીના જન્મ પછી નોકરી છોડી દીધેલી. દીકરી હાઈસ્કુલમાં હતી. પમેલાને નોકરી કરવાની જરૂર પણ ન હતી. પાર્ટ ટાઈમ વોલેન્ટીયર સોસિયલ વર્કર તરીકે હોસ્પિટલમાં રોજ થોડા કલાક સેવા આપતી હતી. પમેલાને ડોશીમા ગમતા અને ડોશીમાને પમેલા ગમતી. કોઈ આર્થિક ચિંતા તો હતી નહિ.
પમેલાએ હોસ્પિટલ્થી આવી જેવો ઘરમાં પગ મૂક્યો કે તરત જ દાદીએ બુમ પાડી,
‘ભૂરી…..ઈ…ઓ ભૂરકી ઈઈઈ’
અને જવાબ મળ્યો, ‘યા ગ્રાન્ડમા.’
‘ગાનમાની બચ્ચી આ પા આ’
‘વ્હોટ દાદીમા?’
‘ડિયર ભૂરી કમ, અને મારી પા સીટ.’
‘ઓકે દાદીમા, વ્હોટ?’
‘ટુમોરો ઇઝ અવર એડવેન્ચર ડે.’
‘અગેઈન? નો, નો, નો. દાદીમા, નો એડવેન્ચર. બિરેન સેઇડ નો મોર એડવેન્ચર. એબ્સોલ્યુટલી નો.’
‘અરે ગાંડી! અરે પગલી”
‘નો ગાંડી, નો પગલી, નો સ્વીટ ટોક. નો એડવેન્ચર મીન્સ નો એડવેન્ચર.’
આ એડવેન્ચરમાં ડોશીમાએ એના બન્ને ટાંટિયા તોડ્યા હતા અને સળીયા નાંખ્યા હતા. ત્રણ મહિનાનો ખાટલાનંદ ભોગવ્યો હતો.
જમનાદાદીમાના લગ્ન વીસ વર્ષની ઉમ્મરે જયંતીલાલ સાથે થયા હતા. લગ્ન પહેલાં જમના એક તોફાની અને માથા ફરેલ છોકરી તરીકે પંકાયલી હતી. જયંતીલાલ ફાર્મસિસ્ટ હતા. ખુબ અભ્યાસુ અને ગંભીર પ્રકૃત્તિના માણસ.
બિચારી જમનાના તોફાનો સુકાઈ ગયા. એકદમ ડાહી થઈ ગઈ. થઈ જ જવું પડેને? પચ્ચીસ વર્ષની ઉમરે બન્ને અમેરિકા આવ્યા. જયંતિલાલને ફાર્મસ્યુટિકલ કંપનીમાં સારી નોકરી મળી. દીકરા સુરેશનો જન્મ થયો. એકના એક પુત્ર સુરેશને પરિશ્રમ કરીને ડોક્ટર બનાવ્યો. પોતાની જ જ્ઞાતીની ડોક્ટર છોકરી સાથે પરણાવ્યો. દીકરો-વહુએ પોતાનો અલગ સંસાર વસાવ્યો. દીકરાને ત્યાં પણ એક દીકરો. તે દીકરો બિરેન પણ ડોક્ટર થયો. સાઈકોલોજીનું ભણેલી બ્યુટિફુલ અમેરિકન છોકરી પમેલા સાથે લગ્ન કર્યા. પરણીને એ પણ જૂદો રહેતો હતો. સૌ સુખી હતા. કોઈને કોઈ ફરિયાદ ન હતી. જમના જમનામાંથી મૉમ, મમ્મી, બા, દાદી અને ગ્રાન્ડમા બની ગયા હતાં.
એમની એંસી વર્ષની ઉમ્મરે જયંતિલાલે દેહ છોડ્યો. મરતાં પહેલાં ડોસા ડોશી વચ્ચે વાત થયેલી. ‘જીંદગી ભર ખુબ મહેનત કરી. પૈસા કમાતી વખતે પૈસા ખર્ચવાનો સમય ન હતો એટલે બધા સ્ટોક માર્કેટ ઈન્વેસ્ટમેન્ટમાં આપોઆપ વધ્યા કરતા હતા. જયંતિલાલે તો જલસા નહોતા કર્યા પણ જમના તું જલસા કરજે. આનંદથી રહેજે.’
‘ના, હું તમારી પાસે ટૂંક સમયમાં આવું છું. તમારી આજ્ઞા પ્રમાણે જેટલા થાય તેટલા જલસા કરીને જેમ બને તેમ જલ્દી તમારી પાસે આવી રહીશ. જયંતિલાલ વિદાય થયા. જમનાદાદીએ ફ્યુનરલહોમમાં જ જયંતિલાલના મૃતદેહની પેટીમાં જ પોતાની બધી જ દવાઓ પધરાવી દીધી. નો મોર એની મેડિકેશન. મારા જેન્તિલાલ પાસે જલસા કરતાં કરતાં હું જલ્દી પહોંચીશ.
એંસી વર્ષના જમનાજી હવે ગંગાસ્વરૂપ બન્યા. પણ વૈધવ્ય પાળવાને બદલે હેર બ્લિચ કરાવીને, સેટ કરાવીને, અમેરિકન ડોશલીઓ જેવા કપડાં પહેરી બિંગો ક્લબમાં જવા માંડ્યું. સિનિયર સિટીજનની બાઉન્ડ્રી લાઈન પર ઉભેલા બાપના જેવી જ ગંભીર પ્રકૃત્તિના દીકરા-વહુ માજીને પોતાને ત્યાં લઈ આવ્યા. વહુ ભલે ડોક્ટર હતી પણ જૂનવાણી વિચારની હતી. એઇટી પ્લસની વિધવા ડોશીની બદલાઈલી લાઈફ સ્ટાઈલ એને નહોતી ગમતી. માજીનો સ્વભાવ તદ્દન બદલાયો હતો. મંદિરે જવાની ઉમ્મરે બોલિવુડના ફાઈટિંગ મૂવી જોવાનો ચસ્કો લાગ્યો હતો. ઘરે બેસીને મોરારીબાપુની કથાઓના વિડિયો જોવાને બદલે લેડિઝ મડ રેસ્લિંગ જોઈને બરાડા પાડવા શરૂ કર્યા હતા. ભણેલા ગણેલા પ્રોફેશનલ કુટુંબમાં આવું ચાલે? દીકરો-વહુ કહે મમ્મી દવા લો. તો કહે હવે એંસી તો પૂરા થયા. બાકી કેટલા? દવાઓ તો ફેંકી દીધેલી.
ઉપર જલ્દી જવા શરીર બગાડવું હતું પણ બેફિકરા જ્મનાજીની તંદુરસ્તી ખીલવા માંડી હતી.
ઘરમાં સ્વિમિંગ પૂલ હતો. ઉમ્મર પહેલાં જ માનસિક વૃદ્ધત્વ અનુભવતી ડોક્ટર વહુને તરતાં આવડતું નહતું પણ વર્ષમાં એકવાર પૂલ પાર્ટી થતી. બધાના અચંબા વચ્ચે જમનાબાએ પૂલમાં ઝંપલાવ્યું. ગામડાના તળાવમાં લૂગડા ધોઈને મોટી થયેલી જમનાને તરતાં આવડતું હતું. પણ આ ઉમ્મરે એઈટી પ્લસ ગંગાસ્વરૂપ ગુજરાતણ વિડો બિકીનીમાં? વેરી એમ્બરેસિંગ. પુત્રવધૂને આ બધું ન ગમતું; પણ ગ્રાન્ડ ડોટર ઈન લો પમેલા માટે દાદી વોઝ ફન.
ભૂરકી ગ્રાન્ડમાને પોતાને ત્યાં લઈ આવી. એને ભૂરકી સાથે ફાવી ગયું. મુદ્દલ કરતાં વ્યાજ વ્હાલું હતું. ડો. બિરેન એટલે કે ડોશીમાનો બબલુ પણ મજાનો હતો. અને ટિનેજ ગ્રેઇટ ગ્રાન્ડોટર તો ચક્રવૃદ્ધિ વ્યાજ કહેવાય. એ પણ મિઠ્ઠી હતી. એટલે જ એ દીકરાને બદલે દીકરાના દીકરાને ત્યાં જમનાદાદી રહેતાં હતાં.
એક દિવસની વાત.
પ્રેસિડન્ટ બુશે ઘરડે ઘડપણ વિમાનમાંથી પેરેસૂટ સાથે ઝંપલાવ્યું તે સમાચાર જમના બાએ ટીવી પર જોયા. નાનપણમાં એ વડ પર છોકરાઓ સાથે આંબલા-પીપળીની રમત રમતા અને ઝાડ પરથી ભૂસકો મારતા. મારા જેન્તિલાલ મારી રાહ જોતા હશે. એ મને મીસ કરતા હશે. બહુ લાંબો સમય થઈ ગયો. આ એક જલસો કરી લઉં. કદાચ જલ્દી પહોંચાશે.
બીજે દિવસે પેમિલાને સવારે બુમ પાડી…..
ભૂરી ઈઈઈ. ચાલ આપણે એમ્યુઝમેન્ટ પાર્કમાં જઈએ.
ઓકેય. લેટસ ગો ગ્રાન્ડમા. ભૂરી તૈયાર. સાથે ગ્રાન્ડ ડોટર પણ રેડી. જમના બા કહે. બુશે ભૂસકો માર્યો. એમાં શું મોટી ધાડ મારી. મી ટૂ. એમ્યુઝમેન્ટ પાર્કમાં બંગી જમ્પિંગ (bungee jumping) રાઈડ હતી. ક્રેઇન માં પચાસ ફૂટ ઉપર જવાનું અને કમર પર ટેન્શન વાયર બાંધીને નીચે ઝંપલાવવાનું. ડોશીમાને પણ કુદકો મારવો હતો.
પમેલા ભૂરકીએ કહ્યું, ‘આર યુ ક્રેઝી?’
પણ ડોશીમા સાંભળે તો ને? જઈને લાઈનમાં ઊભા રહ્યા. રાઈડ ઓપરેટરે એને પાછી કાઢી. ‘ઈટ ઈઝ એઇજ ડિસ્ક્રિમિનેશન.’
ડોશીમાએ મોટો હંગામો ઉભો કર્યો. ભૂરીએ માંજીને માંડ માંડ સમજાવી.
છેવટે હાઈ રોલરકોસ્ટરની રાઈડ નો સોદો થયો. એ રાઈડ લીધી. દાદીને ચક્કર આવ્યા, ઉલટી થઈ. વૉમિટ કરતા જાય અને બબડતા જાય, ‘જયંતિલાલ હું હવે એક બે દિવસમાં આવી હોં. રાઈડમાં બૌ મજા આવી. કંઈ મંગાવવું છે?’ પણ બે દિવસમાં તો જમનાબા પાછા ઓલરાઈટ થઈ ગયા. ‘ભૂરકી, જો મને બંગી રાઈડમાં જવા દીધી હોત તો ચક્કર ન આવતે કે ઉલટી પણ ન થતે.’ લો કરો વાત.
બબલુ અને ભૂરી એની દીકરીને લઈને દર વિન્ટરમાં સ્કિઈંગ માટે જાય. ત્રણ વર્ષ પહેલાં એકાણું વર્ષના ડોશીમા કહે, ‘ભૂરકી મારે પણ બરફમાં લસરવું છે. મને પણ લઈ જા.’ બબલુ કહે ‘ના. તમારું ત્યાં કામ નથી. ઠંડી લાગે. ન્યુમોનિયા થાય. ઈન્ફેક્શન થાય અને મરી જવાય. આઈ ડોન્ટ વોન્ટુ લૂઝ માઈ ગ્રાન્ડમા. લસરવું છે એટલે લસરવું જ છે. હું મરી જાઉં તેમાં તારા બાપનું હું જાય? તને અને એને તો ફાયદો જ છે.’
ભૂરી કહે ‘લઈ જઈએ. અંદર બેસીને સ્પોર્ટસ જોશે.’ પણ જમના ડોશીની જીદ. છેવટે બાર્નમાંથી બધા ઈક્વિપમેન્ટ, ઝભ્ભા ટોપી ભાડે લઈને પહેરાવીને ડોશીમાને તૈયાર કર્યા. પગમાં બૂટ અને સ્કી સાથે ફોટા પાડ્યા. પમેલા અને એની દીકરીએ આજુબાજુ રહી હાથ પકડી રાખ્યો હતો. દાદી કહે ‘હાથ છોડ. હું કાઈ બેબી નથી.’ હાથ છુટ્યા અને ટાંટિયા લપસ્યા. બન્ને પગમાં સળીયા નાંખવા પડ્યા. સારું હતું કે પૌત્ર ઓર્થોપેડિક સર્જન હતો, કાબેલ હતો. બાકી આ ઉમરે બે પગમાં ઓપરેશન કરવાનું રિસ્ક કયો સર્જન લે!
હું સ્કુલમાં ભણતી હતી ત્યારે એક પૈસાના બોર લેતી. મારી ફ્રેન્ડ બોર વેચવાવાળીને વાતમાં પાડતી અને એના ખૂમચામાં થી કોઈવાર મુઠ્ઠી ભરીને ફ્રોકના ગજવામાં મુકી દેતી. મને મજા આવતી. પણ બે દિવસ પછી બોર વાળીએ મને કહ્યું કે મને ખબર છે કે તને છાના માના બોર લેવાની ટેવ છે. આ સારું નથી. દીકરી આ ચોરી કહેવાય. …. અને ચોરીનો આનંદ ઊડી જતો. હું મેથ્સમાં સ્માર્ટ હતી. કાયમ હન્ડ્રેડ માર્કસ આવતા. એક વાર ચોરી કરવાનું મન થયું. પરિક્ષા કી ઐસી કી તૈસી. મારી આગળની છોકરીની નોટમાંથી ખોટા દાખલાની કોપી કરી. ટીચરે પકડી પાડી પણ મને જવા દીધી. ચોરીની મજા બગડી ગઈ.
‘ટુમોરો આઈ વોન્ટુ ગો ફોર શોપલિફટિંગ.’ ગ્રાન્ડમાએ ધડાકો કર્યો.
આ ઓલ્ડ લેડિને શું સમજાવવું એનું શું કરવું? જો બિરેનને ખબર પડે તો ડોશીને ડેડીને ત્યાં જ મોકલી આપે. જો મધર ઈન લો ને કેમ મોકલી આપ્યા એ ખબર પડે તો એને કોઈ દૂરના મેન્ટલ નર્સિંગ હોમમાં જ ધકેલી દે.
પમેલા વિચારતી હતી. આ પણ એક સ્ટડી માટેનો સેમ્પલ છે. ત્રણ કલાક પછી જમનાદાદી પાસે ગઈ. ‘ગ્રામી પ્રોમિસ મી ધીસ વિલ બી લાસ્ટ ટાઈમ. આફટર ટુ મોરો નો મોર ક્રેઝીનેસ. ઈ લવ યુ લવ યુ લોટ્સ. ઈફ યુ વોન્ટ ટુ ડુ એની ક્રેઝી થીંગ આઈ વીલ સેન્ડ યુ બેક ટુ મોમ’સ હાઉસ. એન્ડ યુ નો ધેટ યુ ડોન્ટ લાઈક ઈટ એન્ડ આઈ ડોન્ટ વોન્ટ ટુ ડુ ધેટ. આઈ કાન્ટ ટેઈક એની મોર.’
‘ઓકે ઓકે ઓકે. લાસ્ટ ટાઈમ. આઈ પ્રોમિસ.’
બીજે દિવસે ડોશીમા અને પમેલા મોલના મોટા ડિપાર્ટમેન્ટલ સ્ટોરમાં શોપીંગ કરવા ગયા. પમેલાએ મોટુ કાર્ટ ભરીને શોપીંગ કર્યું. આ બાજુ જમના બાએ ઈલેક્ટ્રીક હેન્ડિકેપ કાર્ટમાં થોડું શોપીંગ કર્યું. એક ગાઉન પરની પ્રાઈઝ ટેગ બદલી સસ્તી ટેગ લગાવી દીધી. ડ્રેસિંગ રૂમમાં જઈને જુનું શર્ટ કાઢીને નવું શર્ટ ચડાવી દીધું. ધીમે રહીને એક હેર પીન અને નેઇલ પેઇન્ટ બોટલ પર્સમાં સરકાવી દીધી. એક કેડબરી મોંમાં પધરાવી દીધી. સરળતાથી વટથી ચેક આઉટ થઈ ગયું. ડોશીમાનો અભરખો પુરો થયો. જમનાબા જંગ જીત્યા. ડોશીમાં ઘરમાં આનંદથી “બચ ગયેલી રે મૈ બચ ગઈ;” ગાતાં રહ્યાં.
પમેલા પ્રોફેશનલ સાઈકોલોજીસ્ટ હતી. એણે સ્ટોર મેનેજરને અગાઉથી વાત કરી હતી કે હું માનસ શાસ્ત્રી છું. મારો એક અંગત રિસર્ચ પ્રોજેક્ટ છે. રીચ ઓલ્ડ વુમન શા માટે અને કેવી રીતે નાની નાની ચોરીઓ કરે છે. શોપલિફ્ટિંગ ચોક્કસ પણે એમની જરૂરીયાતને માટે તો ચોરી નથી કરતી પણ શોખ, થ્રીલ કે કુટેવને કારણે કરે છે તેનો વધુ સ્ટડી કરવાનો ઉદ્દેશ છે. કાલે હું એક વૃદ્ધાને લઈ આવીશ. એની પર સીસીટીવીનું રેકોર્ડિંગ રાખજો. એનું જે કંઈ બીલ હશે તેની ડબલ કિમત મારા કાર્ડમાં ચાર્જ કરજો. પણ એને પકડશો નહિ. એ પ્રોફેશનલ શોપલિફ્ટર નથી.
જમનાબાએ માત્ર પાંત્રીસ ડોલરનો માલ તફડાવ્યો હતો. સ્ટોર મેનેજરે પાંત્રીસ ડોલર જ ચાર્જ કર્યો હતો. પમેલા સાથે વાત થયા મુજબ સિત્તેર નહિ.
બિચારા જમનાબાને આ વાતની ખબર નહિ. એને મજા માણ્યાનો સંતોષ હતો.
સિત્તોતેર વર્ષના પરિમલભાઈ પથારીમાં કણસતાં હતાં. પંચોતેર વર્ષના પ્રિયંકાબેન બેડ પાસેની ખુરશી પર ધૂજતાં બેઠા હતાં. સોફા પર દીકરી, જમાઈ, દીકરો વહુ અને તેમના ટીનેજર બાળકો સહિત આખો પરિવાર હાજર હતો. સૌને હવે શું ની ચિંતા હતી. બધું કેવી રીતે સંભાળીશું. કોની કેટલી ફરજ. આજે તો બધા દોડીને આવ્યા છે પણ હવે ડેડીનું શું? મોમ પણ લાચાર છે. એલ્ઝાઈમરની અસર છે છે. કશું યાદ રહેતું નથી. પોતાની જાતને સંભાળી શકતી નથી તે ડેડીની કાળજી કેવી રીતે રાખશે.
પરિમલભાઈને ગઈકાલે નર્સિંગ હોમમાંથી રજા આપી દીધી હતી.
પરિમલભાઈ ચાલીશ વર્ષ પહેલાં પત્ની પ્રિયંકાબહેન સાથે અમેરિકા આવ્યા હતાં. એઓ ભારતમાં ઈન્જીનીયર હતા. પ્રિયંકાબહેન સ્કુલ ટિચર હતાં. અમેરિકાના શરૂઆતના દિવસો સરળ ન હતા. અમેરિકા આવ્યા પછી પ્રભુકૃપા થઈ. એક દીકરી અને એક દીકરો ઘરમાં રમતાં થયાં. એમને પગલે પરિમલભાઈને એક નાની કંપનીમાં ઈન્જીનીયરની જોબ મળી. નાનો પરિવાર. કરકસર કરીને બાળકોને સારી રીતે ઊછેરવા માડ્યાં. બાળકો સ્કુલમાં જતાં થયાં એટલે પ્રિયંકા બેનને પણ એક દુકાનમાં સેલ્સ મેનેજર તરીકે નોકરી મળી. બન્નેના પગાર તો સામાન્ય હતા. કરકસરનો જીવ. દીકરા દીકરીને ભણાવ્યા અને સારીરીતે પરણાવ્યા પણ ખરા. દીકરી પરણીને ટેક્ષાસ ગઈ. દીકરો પરણીને કેલિફોનિયા એક સારી કંપનીમાં લાગ્યો. વર્ષો વહેતાં ગયા. પારિવારિક જવાબદારી ઓછી થતાં એક નાનું ઘર પણ લીધું. સુખ હતું. સંતોષ હતો.
પ્રિયંકાનેનના પગારમાં ખાસ વધારો ન થયો. પણ પરિમલભાઈનો પગાર ધીમે ધીમે વધતો ગયો. છેલા દશ વર્ષમાં IRA એકાઉન્ટમાં લગભગ બેઅઢી લાખ બચાવ્યા પણ ખરા. પાંસઠ વર્ષે બન્ને નિવૃત્ત થયા. સોસિયલ સિક્યોરિટી મળતી થઈ. વર્ષમાં પંદર વીશ દિવસ દીકરા ને ત્યાં અને દશબાર દીવસ દીકરીને ત્યાં વેકેશન માણી આવતા અને ટીનેજર ગ્રાંડ ચિલ્ડ્રનને જોઈ મળી આવતા. સુખના દિવસો હતા.
સુખ પણ ઈશ્વરે આપેલી એક મૂડી છે. કોઈકને વધારે તો કોઈકને ઓછું. આ દંપતિનું સુખ ધીમે ધીમે ઓછું થવા માંડ્યું હતું. બે વર્ષથી પ્રિયંકા બેન બધું ભૂલી જતાં થઈ ગયાં. ડોક્ટરે કહ્યું એમને અલ્ઝાઈમરની અસર છે. હાથ પગ ધ્રૂજતા થયા. બીજા ડોકટરે કહ્યું. એમને પારકિંશન રોગ છે. સારું હતું કે પરિમલભાઈ સ્વસ્થ હતા. ડોક્ટર, હોસ્પિટલ અને ફાર્મસિસ્ટની મુલાકાતો વધતી ગઈ. મેડિકેર હતું. સારવારનો ૮૦% ખર્ચો મેડિકેર આપે. ૨૦% પોતાના ગજવામાંથી કાઢવા પડે. નિવૃત્ત થયા ત્યારે તો બન્ને તંદુરસ્ત હતા. એમણે મેડિગેપ ઈંસ્યુરન્સ પણ નહોતો લીધો તો લોન્ગટર્મ ઈંસ્યુરન્સ લેવાની તો વાત જ ક્યાં? સોસિયલ સિક્યોરિટી અને રિટાયર ફંડમાંથી ફરજીયાત લેવી પડતી RMD ની રકમમાંથી માંડ માંડ ગાડું ગબડતું હતું.
બસ, ઉમ્મરનો તકાદો. પરિમલભાઈને શ્વાસની તકલીફ શરૂ થઈ. પણ પત્ની સેવામાં એમણે પોતાની તબીયતનો ખ્યાલ ન રાખ્યો. પણ છેવટે તો ડોક્ટર પાસે જવું જ પડ્યું. ડોક્ટરે કહ્યું કે ફેફસાનું કેનસર છે. ફેફસાનો અમુક ભાગ કાઢ્વો પડશે. દીકરા દીકરી દોડ્યા. ઓપરેશન થયું. રિહેબમાં ગયા. બાકીના ભાગમાં કિમો થેરેપી શરૂથઈ. ડોક્ટરે હોસ્પિટલમાંથી નર્સિંગ હોમમાં મોકલી આપ્યા. દૂર રહેતી દીકરી કે દીકરો કેટલા દિવસ મા સાથે રહી શકે? એમને એમના બાળકો હતાં એમને પોતાનો સંસાર હતો. એઓ પણ નોકરી કરતા હતાં. એમણે એક પ્રિયંકાબેનની કાળજી માટે એક મિત્ર દંપતી સાથે ટેમ્પરરી વ્યવસ્થા કરી. પરિમલભાઈ નરસિન્ગ હોમમાં હતા. પહેલાં વીશ દિવસ બધું મફતમાં થયું. પછી બીજા એંસી દિવસ મેડિકેર ૮૦% ખરચો આપે. બાકીના ૨૦% પોતાનો ખર્ચો. પરિમલભાઈના સો દિવસ પૂરા થયા. એમનું કવરેજ પૂરૂં થયું. સોદિવસ પછી સરકાર કશું જ ન આપે નર્સિંગહોમનો એક વ્યક્તિનો, એક વર્ષનો ખર્ચ એક થી સવા લાખ ડોલર ડોલર થાય. ખરેખર તો પરિમલભાઈ અને પ્રિયંકા બહેન, બન્નેને સારા નર્સિંગ હોમની સારવારની જરૂર છે. ન્યુ જર્સીમાં એવા નર્સિંગ હોમ છે જ્યાં ગુજરાતી વાતાવરણમાં જરૂરી સેવા મળે છે. પણ એ બધો લાભ મેડિકેઈડ વાળાને મફત મળે છે. જેમણે અમેરિકામાં એક પણ દિવસ કામ નથી કર્યું. કોઈ ઈંસ્યુરન્સનું પ્રિમિયમ પણ નથી ભર્યું એવા સિનિયર્સને બધા જ લાભ મળે છે.
આજે પરિમલભાઈના દીકરા વહુ દીકરી જમાઈ અને મિત્ર દંપતિ ચિન્તાગ્રસ્ત છે. દીકરી દીકરો સેવા કરવા કે આર્થિક મદદ કરવા ધારે તો પણ કરી શકવા સક્ષમ નથી. શું કરવું? બન્ને સંતાન લાચાર છે. માબાપને રિબાતાં જોઈ રહ્યા છે.
મિત્ર દંપતિએ એમને માટે ઘણી તપાસ કરી પણ કોઈ માર્ગ એને દેખાયો નહિ. એમની મિત્ર માલતી તો સરકારને સુરતી ભાષામાં જ ભાંડતી હતી. પૈસાદાર સંતાનોના પાછલી ઉમ્મરે આવેલા માબાપ વગર ખર્ચે નર્સિંગહોમમાં જલસા કરતા હતા મેડિકેઈડ જ એમને પાળતા પોષતા અને જીવાડતા હતા. અને જેમણે કામ કર્યું છે. ટેક્ષ ભર્યો છે. અરે! મેડિકેરનું મોટું પ્રિમિયમ પણ ભરે છે એઓ રિબાય છે. માલતી સુરતી ગાળો સાથે મેડિકેઇડવાળાની સામે ઈર્ષ્યાની આગ ઓકે છે. પણ એથી ફાયદો શું? અંગેજીમાં આવા લોકોમાટે કહેવાય છે “હાઉસ રીચ બટ કેશ પુઅર”
૦૦૦૦૦
[ઉપરોક્ત વાત કે વાર્તા ન્યુ જર્સીના વૂડબ્રીજ સિનીયર એસોસિયેશન વુમન્સ વિંગના ૨૦૧૯ના કો ઓર્ડિનેટર ભગવતીબેન શાહે શરૂ કરેલ “સોસિયલ ડિબેટ”માં ચર્ચાઈ હતી. આ એક અમેરિકાની હેલ્થ સિસ્ટિમની સમસ્યા છે.
બહેનો, પ્રવીણ શાસ્ત્રીની વાર્તા અહિ જ અટકી છે. હવે એમની વાર્તા લેખક બનીને આપણે જ પુરી કરવાની છે. ચાલો આપણે વિચારીએ કે પરિમલભાઈનું શું થશે? ઘર છે. સોસિયલ સિક્યોરીટી અને રિટાયરમેંટની થોડી આવક છે. એમને વેલફેર કે મેડિકેઈડના લાભો મળીશકતા નથી.
આ પરિસ્થિતિ માત્ર પરિમલભાઈ કે પ્રિયંકાબેનની જ નથી. એક બે કુટુંબની નથી. અમેરિકામાં લાખ્ખો કુટુંબ એવા છે જેઓ આ પરિસ્થિતિમાંથી પસાર થઈ રહ્યા છે. કોને ખબર આવા દિવસ આપણે માટે પણ સર્જાય. સંતાનો સાથે રહેતાં હોય તો કદાચ વડીલો સચવાઈ જાય પણ એમની પણ મર્યાદાઓ હોય છે. આજે આયુષ્ય વધ્યું છે અને સાથે સાથે રોગ પણ વધ્યા જ છે. ડોક્ટર, દવા, હોસ્પિટલ અને સર્જરીના ખર્ચા આસમાને ચઢ્યા છે. જેમને સંતાન જ નથી. ૭5-૮૦ વટાવ્યા પછી જીવન છે પણ સહારો નથી. કરકસર કરીને બચાવેલી મૂડી મેડિકલ સુનામીમાં ઘસડાઈ જાય છે.
પરિમલભાઈના કુટુંબે શું કરવું જોઈએ? બન્નેનું આયુષ્ય કેટલું છે એ માત્ર ભગવાન જ જાણે. પણ એમનો શ્વાસ ચાલે ત્યાંસુધી તો એમણે જીવવાનું જ છે. કેવી રીતે એઓ જીવશે. ગરીબ નથી પણ અમેરિકાના મધ્યમ વર્ગના લાચાર માણસો છે. આજે પ્રવીણ શાસ્ત્રીની વાર્તા આપણે જ પૂરી કરવાની છે.
આ પ્રોગ્રામમાં લગભગ ૬૦ જેટલી બહેનોએ આ ચર્ચામાં ભાગ લીધો હતો. કમિટી મેમ્બર ઉપરાંત જાણીતા મહિલા કાર્યકરો અકિલા ન્યુઝ પેપરના દામિનીબહેન પરીખ, રમાબેન વિનોદભાઈ ઠાકર, હસુ શાહ, કેતકીબેન જાની, રક્ષાબેન દરજી, તરૂણાબેન શાહ,શાંતાબેન પટેલ, દીના પટેલ, હાજર રહ્યાં હતાં. અનસુયાબેને આ વાર્તાનું પઠન કર્યું હતું. પઠન પછી આવી પરિસ્થિતિ ઉભી થાય ત્યારે શું કરવું તેની ચર્ચા થઈ હતી.
આ પહેલાનાં કો ઓર્ડિનેટર શ્રી બીનાબેન જોષી કે જેઓ જે.એફ કેનેડી હોસ્પિતલના એકાઉન્ટ ડિપાર્ટમેંટમાં કામ કરે છે એમણે જેમને મેડિકેઇડ નથી પણ મેડિકેર છે એમને માટે ચેરિટી કેરનો એક ઓપ્શન છે. જેના ફોર્મસ હોસ્પિટલમાંથી મળી શકે છે અગર વધુ માહિતી AARP તરફથી પણ મળી શકે છે. ઍડલ્ટ કેર માટે જરૂર પડે તો એના ખાસ વકીલો પણ હોય છે. એમની સલાહ લેવાથી પણ કાયદાકીય રાહત મેળવી શકાય એમ છે.
બીજા એક બહેન દીનાબહેન મિસ્ત્રી કે જેમના પતિ ઈંસ્યુરન્સ એજન્ટ છે તેમણે જણાવ્યું હતું કે જો પરિમલભાઈએ લોંગટર્મ ઈંસ્યુરન્સ લીધો હોત તો આવી પરિસ્થિતિ ઊભી નહિ થાત. જો કાર અને મકાન માટે ઈંસ્યુરન્સ લેતા હોય તો આપણા ઘડપણને માટે કેમ નહિ?
તરૂણાબેન શાહે કહ્યું કે કે એમણે ભારત ચાલ્યા જવું જોઈએ, ભારતમાં પૈસા ખર્ચતા સાથે રહીને સેવા કરવાવાળા સહેલાઈથી મળી રહે છે. હવે તો આધુનિક સગવડ વાળી સારી હોસ્પિટલ પણ દરેક શહેરોમાં છે.]
૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦
ઉપરોક્ત વાર્તા વૃદ્ધ વિટંબણા મહિલાઓની ચર્ચા વિચારણા માટે અધુરી રાખવામાં વી હતી…..તો ચાલો આપણે વાતને વાર્તા તરીકે જ આગળ વાંચીએ.
૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦
માલતીનો બબડાટ એ કાંઈ આજની પરિસ્થિતિનો ઉકેલ ન હતો. દીકરો કે દીકરી માબાપને માટે શક્ય એટલી સેવા કરવા તૈયાર હતા. પપ્પા પરિમલભાઈનું કેન્સર અને મમ્મીનુ એલ્ઝાઈમર બબ્બે જણને સંભાળવા તેઓ સક્ષમ ન હતા. સમજુ સંતાનો માબાપની બાગબાની કરવા પણ તૈયાર ન હતા.
છેવટે એક નિર્ણય લેવાયો. નાનકડા ઘરનું રિવર્સ મોર્ગેજનું ફોર્મ ભરાયું. હવે એના જે પૈસા દર મહિને મળે તે અને, જે બચત મૂડી છે એ ભલે સંપૂર્ણ રીતે વપરાઈ જતી. ભલે સરકાર કશું ન આપે. સંતાન માટે ભલે કશું ન બચે. પૈસા અગત્યના નથી. મા બાપનું પાછલી ઉમરનું પીડા રહિતનું શેષ જીવન અગત્યનું છે.
ક્લોઝિંગ માટે ફાઈનાન્સ કંપનીના લોયર આવ્યા, વાતો ચાલતી હતી અને પરિમલભાઈને લોહીની ઊલ્ટી થઈ. 911 ને ફોન કર્યો. એમબ્યુલન્સ આવે તે પહેલા પરિમલભાઈનો શ્વાસ બંધ થઈ ગયો. જે ઉકેલ માનવના હાથમાં ન હતો તે પ્રભુના હાથમાં હતો.
એલ્ઝાઇમરવાળા મમ્મીને એકલા મૂકાય એમ ન હતું. શું બની રહ્યું છે એમનું એમને ભાન ન હતું. સાદાઈથી પપ્પાની મરણોત્તર દિવસ ક્રિયા થઈ. દીકરાએ કહ્યું હું મમ્મીને લઈ જઈશ. થાય તેવી અને તેટલી સેવા કરીશ. એ મારી ફરજ છે. તો દીકરીએ કહ્યું ના ભાઈ મમ્મીને તો હું જ લઈ જઈશ. ભાભીની તબીયત નરમ ગરમ રહે છે. એમના પર મમ્મીનો બોજો આવે એ યોગ્ય નથી.
છેવટે અહિનું ઘર વેચવાનું નક્કી થયું. વીલ પ્રમાણે મમ્મી પછી રહેલી મૂડી કે મકાન સરખે ભાગે દીકરા દીકરીને વેહેંચાવાનું હતું પણ ભાઈએ પોતાનો હક્ક ઉઠાવી લીધો. બહેન મમ્મી અને મૂડી તારી જ. અમે રોજ એમના વોટ્સઅપ પર મમ્મીના દર્શન કરતાં રહીશું. ટેક્ષાસમાં કોઈ મદદ રૂપ થાય એવી બહેનને રાખી લેજે. અને કાંઈ પણ જરૂર હોય તો નિઃસંકોચ જણાવજે.
અશ્રૂ સાથે પરિમલભાઈના ઘરને તાળું મરાયું. આંગણામાં રોયાલ્ટરનું બોર્ડ હતું. “ફોર સેલ”
૦૦૦૦૦૦૦૦૦
Reference:
Medicare Part A covers up to 100 days of “skilled nursing” care per spell of illness. However, the conditions for obtaining Medicare coverage of a nursing home stay are quite stringent.Mar 1, 2019
આજે સોમવાર અને સવારના સાડા છ વાગ્યે ઓફિસમાં પહોંચી પહેલું કામ મેં શું કર્યું હશે એની તમે કોઈ કલ્પના નહીં કરી શકો!
ચાલો તમને કહી જ દઉઃ
હવે ઉનાળો શરું થઈ ગયો છે એટલે ઓફિસના એરકંડીશનમાં મને ઠંડી લાગે છે એટલે હું એક લાંબી બોયવાળુ સ્વેટર ઓફિસમાં રાખી મૂકું છું.. એક દિવસ એ પહેરવા જતાં ખભાના એક સાંધા આગળના ટાંકા એકાદ ઈંચ તૂટ્યા હતા એ મારી નજરે ચડી આવ્યા! આ ટાંકા કદાચ કયારના તૂટ્યા હશે, પણ મારી નજરે આટલા દિવસ પડ્યા નો’તા! ટાંકા તૂટ્યાની જગ્યા એવી હતી કે સ્વેટર પહેર્યા પછી પોતાને એ નજરે ન ચડે! આ અમેરિકનો ને નજરે જો ચડે તો માળા આપણને કહે નહીં અને મનમાં આપણી કંજુસાઈની વાતો કરે! કોઈ દેશી મિત્રને એ નજરે ચડે તો વિચારે કે કહું કે નહીં? પણ, એ જગ્યા જ એવી હતી કે ચકોર નજરને જ એ આંખે ચડે!
મારા સ્વભાનુસાર આ તૂટેલા ટાંકા મારા મગજના ટાંકાઓને ઢીલા કરે એ પહેલાં એનો ઉપાય કરવાનો વિચાર કંપનીના સમયે જ કરવો પડ્યો!
મારી પાસે બે રસ્તા હતાઃ સ્વેટર ઘેર લઈ જાઉ અને એને સાંધવાનું કામ ઘેર પતાવું. બીજો વિકલ્પ હતો કે યાદ કરીને સોય-દોરો અહીં લાવી મારા આજુ બાજુના સાથીઓ આવી જાય એ પહેલાં સીવી લઈ, મનની શાન્તિ મેળવી લઉ!
સારું થયું કે આવું નાનું કામ મને પહેલેથી જ આવડતું હતું. નહિતર, ધર્મપત્નીના અવસાન પછી મારે કોઈની દાઢીમાં હાથ નાખવો પડતે!
સ્વેટર ઘેર લઈ જઈ એ કામ કરવા કરતાં સોય-દોરો લાવી અહીં કરવું મને વધારે યોગ્ય લાગતાં મેં મારી પસંદગી જાતે જ એની પર ઉતારી ઓફિસના કામે લાગી ગયો.
બીજા દિવસે ઓફિસે આવી સ્વેટર પહેરવા જતાં સમજાયું કે સોય-દોરો તો ઘેર ભૂલાઈ જ ગયા હતા! મારી ઉંમ્મરે એનું કામ કર્યું એ મને સમજાયું! એન્જીનીઅર હતો એટલે મારે મારી આ સ્મૃતિને પડકાર કરવાનો વાળો આવ્યો. એટલે એમાં જીત મેળવવા મેં ઉપાય શોધી કાઢ્યો. ઘેર જઈને પગરખાં કાઢી ધર્મપત્નીના શિવણરૂમમાં ગયો. બોબીનથી છલકાતું એક ખાનું ખોળ્યું. એ અત્યારે અહીં હાજર હોત તો પૂછત; “શુ ખોળો છો?” હું એને સાચો ઉત્તર આપત અને એ કહી વળત; ‘લાવો હું સોય પરોવી દઉ છું.જાવ તમે તમારું કામ કરો. એ યાદ આવી ગઈ!
પ્રથમ સફેદ દોરો નજરે પડ્યો કે જે સ્વેટરના રંગથી જૂદો પડતો હતો. એટલે સ્વેટરના રંગ સાથે ભળી જાય એવો દોરો ખોળ્યો અને માળો મળી પણ આવ્યો! ટેબલ લેમ્પ કરી, ખુરશી ખેંચી ગોઠવાઈ ગયો.
પ્રથમ પ્રયત્ન નાકામ નિકળ્યો! એટલે સાવધાની રાખી બીજો પ્રયત્ન ચાલું કર્યો. એ પણ નાકામયિત નિકળ્યો! ત્રીજો પ્રયત્ન કરતાં પહેલાં થોડો ઊંડો શ્વાસ લઈ મારા મગજને ‘વોર્મઅપ’ કરી અને મારી આંખને કહ્યું કે તને પણ મારી ઉમ્મરની અસર વર્તાય છે. માટે, ઉતાવળે આંબા ન પાકે એ કહેવત યાદ કરી, ધીરો પડી, શાંતિથી શરુંઆત કર. પેલા કરોડિયાની જેમ કાર્યક્ષમ રહીશ તો સફળતા જરુંર મળશે! આમતો મારો સ્વભાવ જરા ઉતાવળીઓ જરુંર છે. ઉતાવળા સો બાવળા ને ધીરા સો ગંભીર! કહેવત વળી ક્યાંથી યાદ આવી ગઈ કે મેં ધીરજ ધરી, દોરાના છેડાને મોંમાં મૂકીને ભીનો કર્યો. બે આંગળીથી એને માલીશ કરી ટટ્ટાર કર્યો, ધીરજ પૂર્વક પરોવવા ભીષ્મ પ્રયત્ન કર્યો. બીજા હાથની આંગળીથી દોરાના છેડાને ઝીલવા, ખેંચવા ગયો ત્યારે સમજાયું કે દોરો તો ખેંચાઈ ને આવ્યો, પણ સોયના નાકામાંથી નિકળ્યા વગર! હારેલો જુગારી જેમ બમણુ રમે એમ મેં બીજો દાવ ખેલ્યો. પાંડવોના જુગારની જેમ હું મનમાં બોલતો બોલતો હતો કે મારે આ સોયના નાકામાંથી નિકળવાની આજે ખાસ આવશક્યતા છે!
દોરો સોયના કાણામાં પ્રવેશ્યો છે એની ખાતરી કરી લીધા પછી જ દોરાને જરા પુશ કર્યો. દોરાનો છેડો એ કાણામાંથી નિકળ્યો છે એની ખાતરી થઈ ત્યારે, એને જરા આગળ જવા દીધો. બીજા હાથની બે આંગળીથી પકડી બંને બાજુથી થોડી ખેંચતાણ કરી લઈ સફળતાની ખાતરી કરી લીધા પછી જ બીજા છેડેથી દોરાને ખેંચ્યો.
એક જાડા કાગળના ટૂકડામાં સોય ભરાવી એ કાગળના ટૂકડાને દોરાથી વીટીં દીધો ને આ સોય-દોરાને મારી બ્રીફ્કેસમાં મૂકી દીધો.
આજે હું ઓફિસના બીજા કામોની શરુઆત કરતાં પહેલાં આ સોય-દોરાને ભૂલી જાઉ એ પહેલાં કામ પતાવી દેવા, ખુરશી પરના સ્વેટરને સાંધવા હાથમાં લીધું. સુંદર રીતે એ સ્વેટરને સાંધવાની સફળતાના શુકન લઈ, કંપનીના કામો મારું અંગત કામ કરવા બેસી ગયો ત્યારે મારા ઉમંગને કારણે કામ કરવાની મજા પડી ગઈ. મૂઝવણનો અંત આવે ત્યારે અઘરા કામો પણ જલ્દી થવા લાગે છે એ આજે સમજવા મળ્યું!
‘પપ્પા….’ મોર્નીંગ વૉક કરીને આવતા વીશેષે લાગલા જ બુમ પાડી. સવારના સાડા સાતનો સમય હતો. આલીશાન બંગલામાં ‘ઈશ્વર કોટેજ’ના ભવ્ય દીવાનખંડમાં દેવવ્રત શેઠ તથા સમતાગૌરી ચાનો કપ લઈને બેઠાં હતાં. દીકરાની મોટી બુમ સાંભળી, બન્નેના ચા પીતા હાથ અટકી ગયા. આટલા મોટા અવાજે તો વીશેષ કદી બોલ્યો નથી. આજે એવું તે શું થઈ ગયું હશે? બન્ને નજીક આવતા દીકરા તરફ જોઈ રહ્યાં. અંદરથી પુત્રવધુ કોમલ પણ વીશેષનો અવાજ સાંભળી બહાર આવી. ‘પપ્પા’, નજીક આવતા વીશેષનો અવાજ સહેજ ધીમો પડ્યો. તે સામેની ચેર પર બેસી ગયો. ‘શું થયું? આટલો રઘવાયો રઘવાયો કેમ લાગે છે? વૉકીંગમાં ગયો હતો ને?’ દેવવ્રત શેઠના અવાજમાં પૃચ્છા હતી. વીશેષે સામે પડેલો પાણીનો ગ્લાસ ઉઠાવી તે એકી શ્વાસે પી ગયો. ત્રણે એની સામે જોઈ રહ્યાં. એવું તે શું થયું કે મોર્નીંગ વૉક કરવા નીકળેલ વીશેષ આમ આટલો અકળાયેલો છે? દરેકના મનમાં આ પ્રશ્ન ઉઠતો હતો. ‘પપ્પા,’ થોડા શાન્ત પડી ધીમા અવાજે વીશેષ બોલ્યો, ‘સોરી પપ્પા; પણ આજે મેં જે જોયું તેનાથી થોડો ચક્કર ખાઈ ગયો.’ બધાં તે આગળ શું બોલે છે તેની રાહ જોવા લાગ્યા. એક ઉંડો શ્વાસ ભરી તે બોલ્યો, ‘પપ્પા, ગઈકાલે રાતે આપણે પંદર જણાને સર્વેશ્વર ચોકમાં ધાબળા આપવા ગયા હતા, બરાબર? ફુટપાથ પર સુતેલા એ ગરીબોને આપણે ધાબળા વહેંચ્યા હતા, તેમાં પેલો એક કાણો માણસ નહોતો? તેને મેં આજે એ જ ધાબળો કોઈકને વેચતા જોયો.’ એક એક શબ્દ પર વજન આપતાં તે બોલ્યો. બધાં સ્તબ્ધ થઈને સાંભળી રહ્યાં. ‘તને પાકી ખબર છે કે એ જ માણસ હતો?’ તેની પત્ની કોમલે તેને પ્રશ્ન કર્યો. ‘હા, એ જ હતો. કારણ કે તેની કાણી આંખને હીસાબે મને તે બરાબર યાદ રહી ગયેલો. અને બેશરમ તો જુઓ, આપણી કંપનીનો લોગો પણ તેણે તેમાંથી કાઢવાની તસ્દી નહોતી લીધી.’
છેલ્લાં વીસ વરસથી દેવવ્રત શેઠનો આ અતુટ નીયમ હતો. શીયાળો બેસે એટલે દર રવીવારે અલગ અલગ ઝુંપડપટ્ટીઓમાં તેઓ ધાબળાનું વીતરણ કરતા હતા. સીમેન્ટની ધમધોકાર ચાલતી ફેક્ટરી અને ભગવાને આપેલો એક દીકરો અને વહુ એમ ચાર જણાનો નાનો પરીવાર હતો. શહેરમાં પાંચમાં પુછાતું આબરુદાર કુટુમ્બ હતું. અનેક જગ્યાએ સખાવત કરવાનો શેઠનો સ્વભાવ હતો. વળી, પરીવારનોયે તેમાં સાથ હતો. આમ પણ, સ્વબળે કમાયેલ ધન બાબત દેવવ્રતને કોઈને જવાબ આપવાનો રહેતો નહોતો. અમેરીકાથી એમ.બી.એ, કરીને આવેલા દીકરા વીશેષે બધો ધંધો સંભાળી લીધો હોવા છતાં; પીતાને દરેક બાબતમાં માન આપ્યું હતું. લગભગ નીવૃત્ત જેવા થઈ ગયા બાદ દેવવ્રતની સખાવતપ્રવૃત્તી વધુ ને વધુ વીસ્તરતી જતી હતી. એમાં ક્યારેક એવું પણ બનતું કે તેઓ આમાં છેતરાઈ પણ જતા. ‘પપ્પા, આપણે જરુરીયાતમંદને મદદ જરુર કરીએ; પણ કોઈ મુરખ ન બનાવી જાય તે પણ જોવું જોઈએ.’ ઘણી વાર વીશેષ દેવવ્રત શેઠને સમજાવવાની કોશીશ કરતો. ‘બેટા, ક્યારેક સુકા સાથે કેટલુંક લીલું પણ બળે. એ તો કુદરતનો નીયમ છે. જે ખોટું કરશે તે ભોગવશે.’ ‘છતાં થોડું ધ્યાન રાખવું.’ વીશેષ વાત પર પુર્ણવીરામ મુકતો. ‘પાંચ સો રુપીયાનો ધાબળો તે બસોમાં વેચતો હતો!’ ‘હમમમ..મ્’ વીચારમાં પડી ગયા તે શેઠ દેવવ્રત. બોલે તો બોલેયે શું? ‘બહુ મહેનતથી પૈસા બન્યા છે. થોડી તપાસ કરીને દાનપુણ્ય કરીએ તો સારું!’ સમતાગૌરીએ સુર પુરાવતાં કહ્યું. ‘એમ પપ્પા ક્યાંક્યાં તપાસ કરે?’ દીકરી જેવી પુત્રવધુએ સસરાનો પક્ષ ખેંચ્યો. ‘એ વાત બરાબર; પણ પપ્પા, આ ગરીબ લોકો એવા જ હોય. જરુરીયાત કરતાં પણ મફતમાં મળે છે ને, તો લઈ લો! પછી આવા લોકો તેની રોકડી કરી નાંખે. ઘણી વાર એમ થાય કે આવા લોકો માટે જીવ બાળવાની જરુર જ નથી.’ છેલ્લે છેલ્લે વીશેષના અવાજમાં થોડો અણગમો આવી ગયો. દેવવ્રત શેઠ વીશેષ સામે જોઈ રહ્યા. આ એમનો દીકરો બોલે છે? પણ તેનો શો વાંક? જુવાન લોહી છે, ઉકળી જ જાય ને! ‘સાચી વાત છે,’ નીસાસો નાખતાં સમતાદેવી બોલ્યાં. ‘હળાહળ કળીયુગ આવી ગયો છે. કોઈનું ભલું કરવા જેવું નથી.’
‘ભોગવે એનાં કરમ’ વીશેષ ફરી બોલ્યો, સહુ એના નસીબનું પામે, આપણે બધાનો ઠેકો થોડો લીધો છે?’ ‘હવે ચાલો વીશેષ’ વાત ફેરવતાં કોમલ બોલી, ‘વાત પુરી કરો, ચાલો, ફ્રેશ થાવ એટલે બ્રેકફાસ્ટ તૈયાર કરું.’ વાત ત્યાં અટકી ♦●♦ જમીને બપોરે દેવવ્રત બેડરુમમાં આડા પડ્યા. મનને શાન્તી નહોતી. તેઓ આંખ મીંચી એમ ને એમ પડ્યા રહ્યા. રાજુલ જેવા ગુજરાતના એક નાના ગામમાંથી જ્યારે તેઓ અમદાવાદ આવ્યા ત્યારે રીતસર દોરીલોટો જ લઈને આવ્યા કહેવાય. ગામમાં તેના શીક્ષક ગીરીજાશંકરે તેને અમદાવાદ આવવાના પૈસા આપ્યા હતા અને અહીં તેમનું ભાગ્ય પલટાયું. પાંચ વરસમાં પ્રમાણમાં ઠીકઠાક પગ જમાવી, રુપીયા ગાંઠે બાંધી, દેવવ્રત જ્યારે પીતા કે ફરીસ્તા સમાન ગીરીજાશંકરને પરત આપવા ગામડે ગયા ત્યારે તે સાધારણ માણસે એ પૈસા કોઈ જરુરીયાતમંદ માટે વાપરવા કહ્યું અને તે જ પૈસા સાથે એક નીર્ણય પણ ગાંઠે બાંધી તે અમદાવાદ પાછા ફર્યા. બસ, ત્યારથી કમાણીનો અમુક હીસ્સો તેણે અલગ કાઢવા માંડ્યો અને ત્યારથી તેને બરકત પણ વધવા લાગી. તે એટલે સુધી કે અત્યારે તેઓ કરોડોની મીલકત ધરાવતા હતા. એક વાત તે બરાબર સમજી ગયા હતા કે એક હાથે દઈશ તો ભગવાનના મારા પર ચાર હાથ થશે.. જો કે સેવાકાર્યોમાં કાયમ પત્નીનો પણ સાથ રહ્યો હતો અને પુત્ર પણ ડાહ્યો અને લાગણીશીલ હતો. ખબર નહીં આજે જ કેમ.. તેઓ છત સામે તાકી રહ્યા. એસી ચાલુ હોવા છતાં મનમાં અસુખ લાગવા માંડ્યું. ના, આમ તો નહીં ચાલે. જો એક ‘બીજ’ દીકરાના મનમાં ‘રોપાઈ’ જશે તો મારા પછી, આ કામ સાવ અટકી જશે. થોડી વાર બાદ તેઓ એક નીર્ણય પર આવ્યા અને પછી તેઓ ગહરી નીંદમાં સરકી ગયા. ♦●♦ ‘ચાલ વીષેશ, આપણે જરા બહાર જઈએ.’
રાત્રે જમીને બધા ઉભા થયા કે દેવવ્રત શેઠ બોલ્યા. બધાને નવાઈ લાગી. ક્યારેય જમ્યા બાદ શેઠ બહાર નીકળતા નથી. જો કે સવારની વાત તો બધા ભુલી પણ ગયા હતા. આશ્ચર્ય તો વીષેશને પણ થયું; તે કંઈ બોલ્યો નહીં. બન્ને કારમાં બેઠા. કારનું સ્ટીયરીંગ દેવવ્રત શેઠે સંભાળ્યું ‘પપ્પા કંઈ કામ છે?’ અસમજથી વીષેશે પુછ્યું. ‘થોડી વારમાં ખબર પડી જશે બેટા, ધીરજ રાખ.’ કારને એક વળાંક આપતાં દેવવ્રત બોલ્યા હતા. બસ, પછી વીષેશે કંઈ પુછ્યું નહીં. પંદરેક મીનીટમાં કાર સર્વેશ્વર ચોક પહોંચી. વીષેશને નવાઈ લાગી, ફરી એ જ જગ્યાએ તેઓ હતા જ્યાં ગઈ કાલે રાત્રે ધાબળા આપવા ગયા હતા. ‘પ…પ્પા’ કંઈ આગળ બોલવા જાય તે પહેલાં દેવવ્રત શેઠ નીચે ઉતરી ગયા. ફુટપાથ પર હારબંધ મજુરો સુતા હતા. કોઈ કુટુમ્બવાળું હતું, તો કોઈ એકલું. કોઈ સ્ત્રી બાળકને પોતાનામાં સંકોરીને સુતી હતી. ક્યાંક કપડાની આડશ હતી, ક્યાંક પુંઠાંની દીવાલ હતી, તો ક્યાંક પતરાની. ઠંડી તેનો ચમકારો બતાવતી હતી અને બધા જાત સંકોરી જે હાથવગું હોય તે ઓઢીને ઠંડી સામે રક્ષણની કોશીશ કરતા હતા. દેવવ્રત એક માણસ પાસે જઈ ઉભા રહ્યા. વીષેશ તેની પાછળ દોરવાયો. શેઠને જોઈ આખું કુટુમ્બ બેઠું થઈ ગયું. પેલો માણસ ઓળખી ગયો. આ તો ધાબળાવાળા શેઠ! તે બધાની જેમ શેઠ સામે જોઈ રહ્યો. ‘જો ભાઈ, મેં આપેલો ધાબળો તો કાલે તેં વેચી નાખ્યો. આજે તો કાલ કરતાં વધારે ઠંડી છે એટલે તારે ધાબળો તો જોઈશે જ. તો હું તારે માટે બીજો ધાબળો લઈ આવ્યો છું. ગાડીમાં છે. તે પણ વેચીશ કે? તે મજુર નતમસ્તક થઈ ગયો. તેની પત્ની પણ નીચું જોઈ ગઈ. ક્ષણ વાર…. પછી તે કાણીયા મજુરની આંખોમાંથી આંસુ સરી પડ્યાં. ‘શાએબ, તમ માનો છ તેવા નગુણા અમે નથ. પણ તમે જ કો’ કે, જેનું બે વરહનું બચ્ચું તાવમાં ધગતું હોય, સરકારી ઈસ્પીતાલમાં દાગ્તર દવા હારે દુધ અને ફળો આલવાનું કે’, ઈ બાપ કામળો ઓઢે કે પસી ગગાના દુધનો વેત કરે?’ ભારે થઈ જવું જોઈતું હતું દેવવ્રત શેઠનું હૃદય; પરન્તુ તેઓમાં હળવાશ આવી ગઈ. તેમણે કંઈ પણ બોલ્યા વીના વીષેશ સામે નજર ફેરવી. જાણે કહેતા હોય – ‘દીકરા, જોયું? ગરીબોની ‘જરુરીયાતો’ આપણી ‘સમજણ’ની બહારની હોય છે.’ વીષેશ નીચું જોઈ ગયો.
વૅલેન્ટાઈન ડેની આગલી બર્ફિલી રાત્રે, ન્યુ જર્સીના પાર્કવે નોર્થ પર બિંદુની કાર બેફામ દોડતી હતી. ટ્રાફિક ન્હોતો. રોડ સ્લીપરી હતા. બિંદુનું મન એનાથીયે વધારે સ્લીપરી હતું. કારની ઝડપ કરતાં, સરી ગયેલા ભૂતકાળમાંની વિચારધારા વધુ વેગીલી હતી. બિંદુનિ કાર ‘ફોરવર્ડ’ અને વિચારો ‘બેકવર્ડ’ ધસતા હતા.બસ જાણે બધું ગઈ કાલેજ બન્યું હોય તેવુંજ તેનેસ્પષ્ટ દેખાતું હતું.અત્યારે તે ધવલ અને રેખાને મળીને પાછી ફરતી હતી.
ધવલે કેટલી સરળતાથી બિંદુ સાથે લગ્નની હા પાડી દીધીહતી. લોકોને તો ખરું, તેને પણ નવાઈ લાગીહતી. ક્યાં ધવલ અને ક્યાં બિંદુ. જાણે ધોળા–ઉજળા હંસ અને કાળી–કાગડીની જોડી. ધવલકૉલેજ ગ્રેજ્યુએટ અનેબિંદુ હાઈસ્કુલ ગ્રેજ્યુએટ. ધવલઅમદાવાદની બેન્કમાં કામ કરતા એકાઉંટન્ટ અને બિંદુ હૉબૉકનના ડિપાર્ટમેન્ટલ સ્ટોરમાં કામ કરતી કૅશિયર.
મહેંદી, શણગાર અને શરણાઈના મંગળ સૂરો સાથે લગ્ન લેવાયા. રિસેપ્શન પાર્ટીમાં બધા ખુબજ નાચ્યા. ધવલની મિત્ર રેખાએ તો કમાલ કરી. એણે ધવલેની સાથે જે ડેન્સ કર્યો, તેવોતો બિંદુને આવડતોજ ન્હોતો. રેખાએજ તો ‘સંસ્કારી ગૃહિણી’ સાબિત થશે કહીને ધવલ ને બિંદુ સાથે લગ્ન માટે તૈયાર કર્યો હતોને!
બિંદુના બાપુ, હૉબોકનની ફૅકટરીમાં, નાઈટ શિફ્ટમાં નોકરી કરતા હતા. ભાઈ ભાભી ન્યુયોર્કમાં ઑફિસે જતા.. નાના ઍપાર્ટમેન્ટમાં તેઓ ચાર પુરુષાર્થીઓ, સંતોષ અને શાંતીથી જીવન જીવતા હતા. ધવલને વિઝા મળતા તેઓ પાંચ થયા. બેન્કમાં તેમણે સંયુક્ત ખાતું ખોલાવ્યું. બિંદુની બચત અને પગાર એમાંજ જમા થતો.
ધવલ વિફર્યો. ભાઈનું અપમાન કર્યું. સાસરિયાના માનસિક ત્રાસના બહાના હેઠળ હૉબોકન છોડ્યું. એને ઍટલાંટિક સીટીની બેન્કમા જોબ મળી. એણેએપાર્ટમૅન્ટ માંડ્યો.
બિંદુ પણ ધવલ સાથે જવા તૈયાર થઈ પણ ધવલે કહ્યું, “હમણાં તું અહીં રહી નોકરી કર. તું પૈસા ભેગા કર. પગભર થઈશું અને આપણું ઘર લઈશું ત્યારે તને લઈ જઈશ.”
બિંદુ રજાને દિવસે ધવલને ત્યાં જતી. ઍપાર્ટમેન્ટની સફાઈ કરતી. આખા વીક માટે કંઈક ખાવાનું બનાવી ફ્રિઝમા મુકતી. ધવલ જોઈતું શરીર સુખ માણી લેતો. ધવલે જોઈન્ટ ઍકાઉન્ટમાંથી વ્યવસ્થિત રીતે બેલૅન્સ પોતાના નામ પર કરવા માંડ્યું.
લગભગ વર્ષ પછી અચાનકબિંદુને વકિલ મારફતે ડિવૉર્સ નોટિસ મળી…
કુટુંબ પર આભ તૂટી પડ્યું. બધા રડતાં રડતાં ધવલને મળ્યા. બાપુ તો ખરેખર લાંબા થઈને પગે લાગ્યા. સિંહ જેવા મોટાભાઈએ પણ આંખમા આંસુ સાથે એકની એક બહેનનું જીવન ન બગાડવા ભીખ માંગી.
…..પણ બધું વ્યર્થ. ડિવૉર્સ ફાઈનલ થઈ ગયા. ધવલની કુંડળી અમેરિકા સાથે મૅચ થઈ હતી. બિંદુ સાથે નહિ.
બિચારી બિંદુને શી ખબર! આ બધુંતો મીઠડી રેખાના પ્લાન પ્રમાણેજ થયું હતું. તેણે પોતાના પ્રેમી ધવલને માટે ખૂબ કાળજીથી ઈરાદા પૂર્વકજ, અનમૅચેબલ બિંદુને પસંદ કરી હતી.
ડિવૉર્સ પછી બિંદુ ધવલને મળી. ધવલે ઠંડા કલેજે સધ્યારો આપ્યો.
“આપણી વચ્ચે કંઈ પણ સામ્યતા નથી. મને તારાપર પ્રેમ નથી. પણહું નિષ્ઠુર નથી. મને તારી ખૂબ દયા આવે છે. વાસ્તવિકતા સ્વિકારી લે. કોઈ યોગ્ય પાત્ર શોધી નવો સંસાર શરૂ કર.”
પછી તો ધવલેબિંદુને બાથમાં લઈને કિસ પણકરી.
“ભલે આપણે પતિ-પત્ની નથી પણ એક સારા મિત્ર બનીશું. ‘વી વીલ બી ગુડ ફ્રૅન્ડસ.’જ્યારે મન થાય ત્યારે મને મળવા આવી રહેજે.”
બિંદુનું મન અને હૈયું ધવલ માટેજ ધબકતું-તડફતું રહેતું. હૃદય પરિવર્તનની આશાએ ભાઈ ભાભીથી છૂપી રીતે તે ધવલને મળતી રહી. સ્વેચ્છાએ શરીર અને આર્થિક સંપત્તિ લૂંટાવતી રહી. ખંધો ધવલ પોતાની અનુકૂળતા અને ભૂખ પ્રમાણે બિંદુને રમાડતો રહ્યો…ચૂસતો રહ્યો…. આખરેતો એ પુરુષ હતોને!
…..દરમ્યાન ધવલે ઇન્ડિયા જઈ રેખા સાથે લગ્ન કર્યા.
રેખાનો અમૅરિકા આવવા માટેનો પ્લાન ધીરજ અને કુનેહથી સફળ થયો. બન્નેનું અમૅરિકન સ્વપનું સાકાર થયું. બિંદુની આશા પર પાણી ફળી વળ્યું. મળવા જવાનું બંધ થયું. તેણે બીજા કોઈને પ્રેમ કર્યો નહોતો. પોતાનું સર્વસ્વ તેના પતિદેવને અર્પી ચુકી હતી. નિરાશ અને હતાશ બિંદુ ડિપ્રૅશનમાં સરકવા માંડી. નોકરી છૂટી ગઈ.
….પ્રેમાળ ભાઈ ભાભી એની ખુબ કાળજી રાખતાં. નિર્દોષ ડિવૉર્સી તરીકેની જહેરાતો આપી બહેનના પુનર્લગ્ન માટેની કોશિશકરી, પણ તેનિષ્ફળ નીવડી. ભાઈ ભાભી અજ્ઞાત હતા; પણ સમાજની આંખોએ નિહાળ્યું હતું કે બિંદુ ડિવૉર્સ પછી પણ ધવલને મળતી હતી. બિંદુની ઈચ્છા પણ મરી પરવારી હતી.
અને અચાનક એક દિવસ ફોન રણક્યો.
“બિંદુબેન! કેમ છો? હું રેખા બોલું છું. બ્હેન! મારે તમારી ક્ષમા માંગવાની છે. મારે કારણે તમને દુઃખ પહોંચ્યું હોય તો તમારી હૃદય પૂર્વક ક્ષમા માંગુ છું. નાની બહેનને માફ નહિ કરો?”
બિંદુ સ્તબ્ધ બની સાંભળી રહી. એ નિરૂત્તર રહી. સામેથી વાત ચાલુ રહી.
“બહેન સાંભળ્યું છે કે તમારી તબિયત બગડી છે. તમને જોવા-મળવા આવવાની ઘણી ઇચ્છા છે, પણ શી રીતે અવાય!”
“હજુતો આપણે યુવાન છીએ. આખી જિંદગી સામે પડી છે. સ્વાથ્યનો ખ્યાલ રાખવો જોઈએને! નાની બહેનથી સલાહ તો ન અપાય,પણ વિનંતી કરવાનો અધિકાર તો ખરોને? આનંદમા રહો. ખોટો જીવ બાળી જીવનને વેડફશો નહિ. લગ્ન એ તો ઈશ્વ્રર સર્જિત લેણાં-દેણી છે. તમારે માટે મને ખૂબ માન અને પ્રેમ છે.”
બિંદુથી ડૂસકું ભરાઈ ગયું.
“અરે બેન! તમે રડશો નહિ. મારેતો તમારી સાથે ઘણી વાતો કરવી છે. પણ ફોન પર નહિ. આપણે રૂબરુમાં વાતો કરીશું. જો તમોઆવતા શુક્રવારે સાંજે અમારે ત્યાં આવો તોઆપણે સાથે ડિનર લઈશું. વાતો કરીશું. હૈયાનો ભાર હલકો કરીશું. અમારું એડ્રેસ તો તમને ખબર જ છે. ધવલ પણ તમને ખૂબ ખૂબ યાદ કરે છે. એને પણ તમને જોવાની ઈચ્છા છે.આવશોને?”
બિંદુએ પત્યુત્તર ન વાળ્યો. ફોન કટ થઈ ગયો.
રેખાનો ફોન ઝંઝાવાત ન્હોતો. સુનામી હતો. રેખાનો અવાજ, બિંદુના મગજમાં પડઘા પાડતો રહ્યો.“ધવલ પણ તમને ખૂબ ખૂબ યાદ કરે છે.”….”ધવલ પણ તમને ખૂબ યાદ કરે છે.”….” ધવલ પણ તમને ખૂબ ખૂબ યાદ કરે છે.”…
….બિંદુનું મન આશાના ઝૂલા પર હિંડોળા લેવા માંડ્યું.
…અરે યાદ કરેજને! પહેલો અધિકાર તો મારોજ ને!મેં તો એને સર્વસ્વ અર્પણ કરી દીધું છે… યાદ કરેજને!.. ધવલ મને યાદ કરે છે…ઘવલ મારો છે…એને મારે માટે લાગણીતો છેજ. હું એને મળીશ. મને તે હૈયામાં સમાવી લેશે. ભૂલ સુધારી લેશે. હું પણ તેને માફ કરી દઈશ.મને સાથે રાખશે. ભલે રેખા અમારી સાથે રહે. લાગણીવાળી છોકરી છે. મારું બાળક રેખાને પણ મમ્મી કહેશે…..
ડિપ્રેશ મગજમાં, આશાની આતસબાજી ઝળકી ઉઠી.
અને શુક્રવારે…..
“હું મારી ફ્રૅન્ડને ત્યાં જાઉં છુ. મોડી આવીશ. ચિંતા ના કરશો” કહી એ ભાઈની કાર લઈને ધવલને ત્યાં ઉપડી.
“આવો આવો બિંદુબેન. મને ખાત્રી હતી કે તમે આવશોજ. તમારીજ રાહ જોતાં હતા.” રેખાએ ભેટી પડતાં આવકાર આપ્યો.
“આપણે ઘણા વખતે મળ્યા. જોને! કેવી હાલત કરી નાંખી છે! થોડી શરીરનીકાળજી રાખતી હોયતો!” ધવલે પ્રેમથી કહ્યું. બિંદુને સ્વર્ગ હાથવેંત લાગ્યું.જાણે ડિવૉર્સ એ માત્ર ખરાબ સ્વપનું જ હતું. હકિકત ન્હોતી.
“બિંદુબેન તમે ઘવલ સાથે વાતો કરો. તમે બહાર ઠંડીમાંથી આવ્યા છો. હું તમારે માટે મસાલાવાળી સરસ ચા બનાવી લાઉં”
ચા સાથે ઔપચારિક વાતો ચાલતી રહી. મોટાભાગે રેખા જ વક્તા હતી. ધવલ અને બિંદુ શ્રોતા હતાં.
“થૅન્કસ” બન્ને એક સાથે બોલ્યા.બિંદુની આંખમા હર્ષાશ્રુ ઝળક મારતાં હતા.
રેખાએ વાતનો દોર ચાલુ રાખ્યો.
“બિંદુબેન! યુવાનીનો કિમતી સમય, તૂટેલું સાંધવાના નિષ્ફળ પ્રયાસોમાં બરબાદ ન કરવો જોઈએ. નવું મેળવો અને આનંદથી જીવો. તમારા ભાઈના પ્રયત્નોને કમનસીબે સફળતા નથી મળી. હું તમને મદદરૂપ થઈ થોડું પ્રાયષ્ચિત કરવા માંગુ છું. જો તમારા ધ્યાનમાં ઉતરેતો, મારા મામાનો છોકરો તમારો હાથ પકડવા તૈયાર છે. ઊંમર તમારા કરતાં થોડી વધારે છે. માત્ર બેતાળીસ. અમૅરિકામાં તો એ યુવાન જ ગણાય. માત્ર એક પગ એક્સિડન્ટમાં ગુમાવ્યો છે. લાકડાનો પગ પહેરે છે. કોઈને ખબર પણ પડતી નથી. સ્વભાવે ખૂબજ સરળ અને રમુજી છે. મને ખાત્રી છે કે તમને ગમશેજ. લગ્નનો ખર્ચો પણ મારા ભાઈ જ ઉપાડી લેશે. અહીં આવ્યા પછી અનુકૂળ ન આવે તો સ્વેચ્છાએ તમને છૂટા કરાવી દેવાની જવાબદારી મારી. બોલો તમારા મોટાભાઈને વાત કરૂં?”
પ્રવીણ શાસ્ત્રી અને મિત્રોની વિવિધ વાતો 